Zbigniew Makarewicz, 2020/2021
Wywiad metodą oral history ze Zbigniewem Makarewiczem przeprowadził Robert Jarosz w ramach projektu Historie Mówione Nowoczesności w czerwcu 2020 i 2021 roku we Wrocławiu. Zapis wideo.
Wywiad przeprowadzono: 07.06.2020 oraz 28.06.2021.
Łączny czas nagrań: 4 h 31 min 55 s.
Zbigniew Makarewicz – rzeźbiarz, twórca instalacji i happeningów, krytyk sztuki i animator ruchu artystycznego, dziennikarz, działacz społeczny i polityczny, nauczyciel akademicki. Autor kilkudziesięciu artykułów naukowych, głównie na temat historii sztuki nowoczesnej.
Urodził się w 27 września 1940 roku w Wilnie. W latach 1958–1965 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, m.in. w pracowni rzeźby Xawerego Dunikowskiego. Uzyskał w 1965 roku dyplom na Wydziale Ceramiki w Pracowni Ceramicznej Rzeźby Architektonicznej docenta Apolinarego Czepelewskiego. Ma tytuł artysty plastyka magistra sztuki.
Współpracował przy zakładaniu przez Jerzego Ludwińskiego w 1972 roku Ośrodka Dokumentacji Sztuki – Centrum Badań Artystycznych we Wrocławiu.
W latach 1990–2016 był wykładowcą w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu (profesor zwyczajny od 2009 r.) i w Wyższej Szkole Humanistycznej we Wrocławiu (dziekan Wydziału Architektury Wnętrz od 2018 r.).
Prowadził w latach 1978–1981 i 1989–1994 Galerię „X” Związku Polskich Artystów Plastyków we Wrocławiu. Od 1980 roku działał w Prezydium Zarządu Głównego ZPAP jako skarbnik i rzecznik prasowy.
W sierpniu 1980 roku był redaktorem projektu uchwały ZPAP popierającej wydarzenia na Wybrzeżu, przyjętej przez ZG ZPAP 28–29 sierpnia 1980 roku i przedstawionej delegacji partyjno-rządowej przed podpisaniem Porozumień w Gdańsku. Od września tego roku działał w „Solidarności”: 1980–1992 reprezentant ZPAP w Komitecie Porozumiewawczym Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych; 1980–1981 członek Komisji ds. Cenzury, która przygotowała społeczny projekt Ustawy o kontroli publikacji i widowisk z 31 lipca 1981 roku; członek sześcioosobowego zespołu ds. negocjacji kształtu ustawy z rządem („Solidarność” i Stowarzyszenia Twórcze i Naukowe); na przełomie września i października 1981 roku gość I KZD; w grudniu tegoż roku współorganizator i uczestnik obrad IV Kongresu Kultury Polskiej.
Po 13 grudnia 1981 roku współpracownik Regionalnego Komitetu Strajkowego NSZZ „Solidarność” Dolny Śląsk, łącznik pomiędzy RKS-em a Tymczasową Komisją Koordynacyjną NSZZ „Solidarność” i grupą doradców oraz pomiędzy członkami tajnych struktur „Solidarności” we Wrocławiu a wysłannikami z Warszawy (m.in. 27–30 kwietnia 1982 r. z Ewą Szemplińską, łączniczką Zbigniewa Romaszewskiego). Inwigilowany, rewidowany i podsłuchiwany w mieszkaniu, pracowni oraz lokalu Galerii „X”. Został zatrzymany 9 listopada 1982 roku, a dwa dni później internowany w ośrodku odosobnienia w Strzelinie. Zwolniono go 3 grudnia. Kontynuował działalność podziemną. Został ponownie zatrzymany 23 lutego 1983 roku i aresztowany 25 lutego jako podejrzany o zdradę tajemnicy państwowej. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieście uchylił areszt 28 lipca 1983 roku ze względu na stan zdrowia. Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia 11 lutego 1984 roku skazany na karę roku pozbawienia wolności w zawieszeniu na dwa lata i grzywnę. W wyniku odwołania 25 lipca 1984 roku Sąd Wojewódzki we Wrocławiu umorzył śledztwo na podstawie ustawy o amnestii. Od 1983 do 1990 roku artysta nie miał stałego zatrudnienia. Utrzymywał się z pomocy podziemnych struktur „Solidarności”, prac zleconych, pisania pomocniczych opracowań dla Instytutu Sztuki Polskiej PAN w Warszawie. Współpracował jako krytyk z Galerią na Ostrowie (Oddział Muzeum Archidiecezjalnego) we Wrocławiu. Od 1984 roku jest na rencie inwalidzkiej z powodu utraty zdrowia w wyniku wypadku podczas szkolenia oficerów rezerwy w 1979 roku.
Pierwsza wystawa indywidualna artysty „Natura rzeźby” została zorganizowana w założonej przez niego w 1967 roku galerii „Piwnica Świdnicka” we Wrocławiu. W 1968 roku razem z Barbarą Kozłowską, Ernestem Niemczykiem, Wiesławem Rembielińskim i Ryszardem Zamorskim zrealizował kompozycję przestrzeni emocjonalnej zatytułowaną „Ciągłe spadanie”. W tym samym roku na wystawie indywidualnej „Rozbiór dramatyczny przedmiotu” w Galerii pod Moną Lisą, Makarewicz pokazał asamblaże zbudowane z gotowych przedmiotów, odsyłające do określonych znaczeń. W latach 1982–1989 tworzy „Motywy szkockie” (rysunki), korzystając z kilkumiesięcznego pobytu w aresztach i w więzieniu. Od 2007 do 2011 roku realizował we Wrocławiu program Małego Festiwalu Makarewicza (ze środków własnych) obejmujący pokazy prac kilkudziesięciu artystów z kraju i z zagranicy. Obecnie prowadzi Centrum Badań Artystycznych w ramach Niezależnej Inicjatywy Estetycznej – N.I.E.
Sięgając po różne środki: rzeźbę, instalację, happening i komentarz słowny, Makarewicz tworzy wielowarstwowe prace łączące różne formuły stylistyczne i gatunki, m.in. sztuki plastyczne i teatr. Instalacjom zbudowanym z niepotrzebnych przedmiotów towarzyszą odczyty i happeningi. Jego twórczość cechuje szczególne nawarstwianie znaczeń. Poszczególne realizacje oraz samodzielne prace funkcjonują w obrębie większej całości, należą do rozciągniętego w czasie procesu artystycznego. Raz wyodrębnione zgrupowania przedmiotów nie są skończonymi dziełami, lecz mają charakter otwarty – Makarewicz przekształca je i tworzy z nich nowe konfiguracje. Działania artysty mają często charakter ironiczny, są prześmiewczym komentarzem do oficjalnych form kultury i sztuki.
Autor biogramu: Zbigniew Makarewicz.
