Operazione Vesuvio (1-5/5)
W 1972 roku Pierre Restany zorganizował w Galerii Il Centro w Neapolu pokaz projektów parku na szczycie Wezuwiusza. Alina Szapocznikow zaproponowała urządzenie ślizgawki w kraterze wulkanu, której znaczenie wyjaśniała w pokazanym na wystawie tekście.
Mieszkający w tym czasie w Neapolu Gustaw Herling-Grudziński pisał w swoim dzienniku: 23 czerwca 1972. Wczesnym rankiem wyszedłem na pocztę. Za bramą zdrętwiałem: na murze wielki świeży plakat z nagłówkiem Operazione Vesuvio. Dla nas, mieszkańców Neapolu, publiczne obwieszczenia o królującym groźnie nad miastem Wulkanie to nie igraszki. Uspokoił mnie napis: nie burmistrz, lecz znany paryski krytyk malarski Pierre Restany. […] Nie brak projektu polskiego. Pani Alina Szapocznikow życzy sobie przerobienia dna krateru na sztuczny tor ślizgawkowy; ślizgawka odbywałaby się przy dźwiękach melodii Sur le monts de Manchurie. Kto z biednych bywalców galerii neapolitańskiej (poza mną, naturalnie) potrafi ocenić polskość i przewrotną aluzyjność polityczną projektu naszej rodaczki?” (Gustaw Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą 1971-1972, Warszawa: Res Publica, 1990; s. 130,132)
Zaproponowany przez artystkę utwór to walc Na Wzgórzach Mandżurii skomponowany w latach 1906 – 1907 przez Ilię Szatrowa i odnoszący się do decydującej bitwy w czasie wojny rosyjsko-japońskiej, w której obie strony poniosły wielkie straty.
Tekst Pierre'a Restany'ego publikowany na plakacie rozklejanym w Neapolu podczas akcji "Operazione Vesuvio" i w katalogu wystawy wydanej przez Galerię "Il Centro".
OPERACJA WEZUWIUSZ
Neapolitańczycy
Wezuwiusz, po latach mitologizowania i sentymentalnej fetyszyzacji, po latach lęku i przesądów, dziś staje się przestrzenią otwartą na twórcze działania współczesnych nam ludzi.
Na całym świecie, od Ameryki po Japonię, od Włoch po Rosję, młodzi twórcy kultury mierzą się ze sprzecznościami współczesnego świata na najbardziej elementarnym i podstawowym poziomie języka. Oto bezpośrednia ludzka ingerencja w przyrodę: od pracy Heizera na pustyni w Nevadzie po strukturalne interwencje arte povera, od protestów przeciwko zanieczyszczaniu środowiska po body art - uczestniczymy w powszechnym przeniesieniu uwagi z przedmiotu na ideę, z formy na jej otoczenie, z dzieła na działanie.
Ów fenomen zanikania przedmiotowości sztuki jest zjawiskiem kluczowym dla historii naszych współczesnych języków. Przyroda stała się zarazem treścią i formą działania twórczego. Twórczość jest działaniem.
Dzisiejszy twórca sztuki potrzebuje miejsc z istoty otwartych i wolnych od jakichkolwiek społecznych i ideologicznych ograniczeń. W 1972 roku Wezuwiusz doświadcza historii myśli twórczej – już nie w jej negatywnym, przepełnionym przesądami wymiarze, lecz w pozytywnie ludzkim i racjonalnym akcie działania.
Szczyt Wezuwiusza, ziemia niczyja, a zarazem należąca do wszystkich, jest przestrzenią idealną do badań i wolnych eksperymentów w różnych obszarach języka. Międzynarodowy Park Kultury otwarty na wszelkie działanie artystyczne w naturze nada jałowemu i dzikiemu terenowi wulkanu prawdziwie ludzki wymiar, nieobecny w jego dotychczasowej historii i mitologii. Liczni artyści z całego świata odpowiedzieli na zaproszenie galerii Il Centro, przysyłając do Neapolu projekty interwencji w naturę, związane z Wezuwiuszem i jego nowym wymiarem ekspresji: Międzynarodowym Parkiem Kultury.
Cieszy nas te europejskie, japońskie i amerykańskie współuczestnictwo w ustanowieniu nowego paktu między człowiekiem a otaczającą go przyrodą. Niech Wezuwiusz stanie się narzędziem tego koniecznego jak nigdy dotąd pojednania.
Pierre Restany
