Poza kontekst, poza ramy instytucji, poza uwarunkowania rynku
Zbiór rejestracji performansów Jana Świdzińskiego

Filmoteka Muzeum prezentuje zbiór rejestracji performansów Jana Świdzińskiego powstałych w latach 80. i 90., uzupełniony o filmy dokumentalne „Poza dostarczony kontekst i Świdziński – Kosuth. Spotkanie w Rzymie”.

Prezentowana twórczość Jana Świdzińskiego pochodzi z okresu, gdy artysta posługiwał się już wypracowanym językiem artystycznym i konsekwentnie poszerzał go o analizę funkcjonowania sztuki w galeryjnych ramach. Co ważne, Świdziński, autor manifestu sztuki kontekstualnej, przywiązywał wagę do okoliczności powstawania dzieła, twierdził, że sztuka jest „znakiem, który wypełnia aktualna rzeczywistość”. W związku z tym w jego filmach po 1989 roku odnajdujemy żywą reakcje na sytuację polityczną i krytyczne komentarze do przemian ekonomicznych.

Analizie funkcjonowania sztuki w galeryjnych ramach poświęcone są dwa filmy z lat 80.: „Rozmywanie (myśląc o Heideggerze)” i „Two Monitors”. Świdziński przygląda się w nich sytuacji percepcyjnej widza wobec działania artysty i nowych mediów. Interesuje go fragmentaryczność wzrokowych możliwości odbiorców, to dlaczego z przyswojenia rozproszonych elementów nie może wyłonić się całościowy ogląd. Podejmuje te zagadnienie z różnych perspektyw – w „Rozmywaniu (myśląc o Heideggerze)” skupia się na fenomenologicznym dociekaniu źródłowości percepcji, a w „Two Monitors” bliższy jest formułowanym wówczas postmodernistycznym diagnozom o pojawieniu się nadmiaru obrazów za sprawą rozwoju nowych mediów.

Oddzielną kategorię stanowią stanowią filmy powstałe w i po 1989 roku. Wraz z rozpoczęciem transformacji ustrojowej Świdziński wrócił na stałe do Polski, czemu poświęcił osobną pracę „Jestem z powrotem”. Zgodnie z założeniami sztuki kontekstualnej, tematyzuje w niej swój powrót poprzez skupienie się na konkretnym „tu i teraz”, którym w tym wypadku jest sytuacja życiowej zmiany. W „Ca Marche” krytycznie odnosi się do entuzjazmu związanego z triumfem rynkowego kapitalizmu po ’89 roku, próbuje na gorąco uchwycić zjawisko nadprodukcji przedmiotów, które skutkowało oderwaniem się wartości rynkowej od przedmiotu i otworzyło pole do spekulacji. Natomiast w „Where we are going baby”, performansie wykonywanym w ramach Festiwalu Sztuki Performance NIPAF w Japonii, komentuje funkcjonowanie sztuki w globalnym obiegu, podważa uniwersalność języka artystycznego, sugeruje, że obiekty sztuki w różnych kulturach są obierane zupełnie inaczej przez publiczność, co należy uznać za zależność od kontekstu.

Uzupełnieniem rejestracji prac Świdzińskiego są dwa filmy dokumentalne w reżyserii Piotra Weycherta nakręcone w ostatnich latach życia artysty. W „Poza” dostarczony kontekst towarzyszymy Świdzińskiemu w jego codziennym życiu, reżyser próbuje nam przybliżyć postać artysty i jego najważniejsze idee. Zaś „Świdziński – Kosuth. Spotkanie w Rzymie” jest dokumentacją podróży i spotkania Świdzińskiego z Josephem Kosuthem w rzymskiej pracowni amerykańskiego artysty. Oglądamy rozmowę obu twórców po ponad 30 latach od ich ostatniego kontaktu. Wspomnieniowe tony przenikają się w niej z namysłem nad kondycją współczesności.