Odkrywanie Jaremy

„Życie trzeba brać własnymi rękami” – mówiła i dokładnie tak robiła. Była wielką, niezależną i niepokorną artystką, a jednocześnie zadeklarowaną obrończynią praw kobiet. Znamy jej życie, teraz możemy poznać jej testy. Książka „Maria Jarema. Wymyślić sztukę na nowo” pod redakcją Agnieszki Daukszy ukazała się właśnie nakładem wydawnictwa słowo/obraz terytoria oraz Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

Nowe prace, nieznane teksty
„Maria Jarema. Wymyślić sztukę na nowo” to przełomowa książka, która przybliża czytelniczkom i czytelnikom nową, nieznaną dotąd twórczość Marii Jaremy: zarówno niepublikowane jeszcze prace artystki, jak i jej teksty. Wiele z nich pochodzi z prywatnego archiwum artystki. W tomie znajdują się nie tylko teksty programowe, ale też zapiski prywatne i wywiady. Całość zredagowała Agnieszka Dauksza, finalistka Nagrody Literackiej Nike 2020 za biografię artystki pt. „Jaremianka”. „Dziś wiem, że Jarema to najsilniejsza, najbardziej oryginalna postać, z jaką dotychczas się zetknęłam. Fighterka” – mówi Dauksza.

Wydany właśnie tom składa się z trzech komplementarnych części. Pierwszą wypełniają pisma zebrane Marii Jaremy: o malarstwie, rzeźbie i architekturze światowej, procesie twórczym, społeczeństwie, polityce, statusie artystów i – szczególnie dziś aktualne – sytuacji kobiet. Artystka odnosi się do bieżących wydarzeń, rozważa tradycję i antycypuje tendencje współczesne. Druga część tomu to reprodukcje prac Jaremy – zarówno tych wysoko cenionych, jak i dotychczas nieznanych czy niepublikowanych, pochodzących z prywatnych kolekcji. Na część trzecią składają się współczesne analizy, interpretacje i komentarze – o drodze i twórczości artystki piszą m.in. Agnieszka Dauksza, Agnieszka Rejniak-Majewska, Jerzy Kronhold i Marek Świca.

Feminizm i walka o prawa kobiet
Głos Jaremianki jest mocny i stanowczy. W 1947 roku, kiedy w sejmie pojawił się wniosek ustawy o poronieniach zaostrzającej kary za usunięcie ciąży, w liście do Ireny Krzywickiej Jarema pisała: Demokracja nie może stosować terroru wobec kobiety w jej sprawach tak osobistych i tak wiążących, jak wydawanie na świat i wychowanie dzieci. W tej sprawie zabierała też głos publicznie – napisała esej „O losie kobiet” (1947), w którym czytamy: Bezwzględna ustawa ustroju [zaostrzająca karę za dokonanie aborcji] jeszcze jednym powodem do walki z tym systemem. […] Kobieta musi się przeciwstawić tej rzeczywistości, która jest hańbą demokracji, prowadzi do nowej rewolucji.
Wydane właśnie teksty Jaremy pokazują, że sytuacja kobiet była w centrum jej zainteresowań społecznych. Postulaty artystki wyraźnie korespondują z tymi, które w polskiej debacie publicznej pojawiają się współcześnie.

Przywracanie pamięci
Była „jedną z najpopularniejszych postaci świata artystycznego Krakowa”, pisał Lucjan Kydryński w 1958 roku, a mimo to dopiero wydana w roku 2019 „Jaremianka” pozwoliła opinii publicznej lepiej ją poznać. Przygotowana przez Agnieszkę Daukszę książka „Maria Jarema. Wymyślić sztukę na nowo” to krok dalej w odkrywaniu wspaniałej awangardowej artystki, bezkompromisowej zarówno w swoim stosunku do sztuki, jak i w poglądach politycznych i społecznych.

Książka została wydana w koedycji wydawnictwa słowo/obraz terytoria i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, przy wsparciu finansowym Wydziału Polonistyki UJ oraz Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO, realizowanej przez Krakowskie Biuro Festiwalowe ze środków Gminy Miejskiej Kraków.

„Maria Jarema. Wymyślić sztukę na nowo”
Redakcja: Agnieszka Dauksza
Wydawcy: słowo/obraz terytoria / Fundacja Terytoria Książki / Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Miejsce i data wydania: Gdańsk–Warszawa 2021
Więcej na stronie artmuseum.pl

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
kontakt dla mediów:
Józefina Bartyzel
jozefina.bartyzel@artmuseum.pl
695 492 970