Jan Sowa
oprowadza po wystawie „Czym jest Oświecenie?”

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zaprasza na dyskursywne oprowadzanie Jana Sowy pt. „Czym jest anty-oświecenie? Fantazja i fantazmat w polityce od Stanisława Augusta po IV RP”.

Nie trzeba być akademicko wytrenowaną badaczką kultury, aby zauważyć, że polskie społeczeństwo miało i ma gigantyczne problemy z przyswojeniem podstawowych treści projektu oświeceniowego. Niewiele się pod tym względem zmieniło od czasów, gdy środowisko Monitora w połowie XVIII stulecia zmagało się z sarmackim obskurantyzmem. Nawet formacje polityczne umieszczające dzisiaj nowoczesność bądź obywatelskość w swojej nazwie nie są w stanie poprzeć nowoczesno-obywatelskiego – a więc również oświeceniowego – minimum, jakim jest prawo każdego i każdej do decydowania o tym, co dzieje się z jej ciałem. Można powiedzieć więcej: stosunek głównego nurtu polskiej kultury i polityki do oświecenia jest nie tylko krytyczny, ale wręcz antagonistyczny. Specyficzna historia naszego kraju i regionu sprawiły, że dominująca u nas tradycja społeczno-kulturowa postrzega oświecenie jako zasadniczo wrogie naszemu „prawdziwemu” sposobowi życia i rodzimemu zestawowi wartości. Dlatego powszechną reakcją na oświeceniowe dążenia jest w Polsce konstrukcja przeróżnych ekranów fantazji, które mają za zadanie – zgodnie z dwoma znaczeniami terminu „ekran” – zarówno bezpieczne separować nas od niewygodnych aspektów świata, jak i stworzyć płaszczyzny, na które możemy projektować krzepiące serce i ducha obrazy naszej domniemanej wielkości: od sarmackiej „złotej wolności” po populistyczne „wstawanie z kolan”.

Oprowadzanie po wystawie „Czym jest oświecenie?” skoncentruje się na tych jej elementach, które wiążą się z działaniem fantazji i fantazmatów oraz z ich rolą w dyskursie politycznym. Podzielone zostanie na dwie części – pierwsza przedstawi logikę funkcjonowania fantazji i fantazmatów, druga odnosić się będzie do wybranych zjawisk i kontrowersji otaczających w Polsce projekt oświeceniowy na przestrzeni ostatnich dwu stuleci.