O czym śnili obywatele i obywatelki Europy Wschodniej? Wykład Agnieszki Szewczyk

Po dekadzie lat 50., mocno naznaczonej odbudową powojennych zniszczeń, lata 60. przyniosły Polsce boom cywilizacyjno-techniczny. Ludzie przestali już tylko „potrzebować”, a zaczęli „chcieć” – kształtowało się społeczeństwo masowe. Rosnące i wywoływane potrzeby trzeba było zaspokajać szybciej i najlepiej na krótko. Wiązało się to z gruntownym przewartościowaniem teorii towarzyszącej wzornictwu przemysłowemu, coraz silniej splecionemu z przemysłem, który po latach odbudowy szykował się do skoku i swej wielkiej prosperity. Wzornictwo zaczęło wtedy funkcjonować pod przymusem zasilania „jednorazowej” kultury, co dziś jest uznawane za normę. Materiałem najczęściej wybieranym przez projektantów, a w ślad za nimi również przez artystów, stały się więc tworzywa sztuczne.

Plastik, choć był materiałem nowym, nie obarczonym tradycją, nie był też bynajmniej obojętny. Od początku budził żywe dyskusje. Polaryzował opinie, był postrzegany jako materiał tani, tandetny, nieszlachetny, z drugiej strony, wciąż nowy – nowoczesny. Stanowił dowód na technologiczny postęp i jako taki stał się ważnym elementem propagandy – uosabiał „kolorowy uśmiech wielkiej chemii”.

W czasie wykładu przyjrzę się fascynacji plastikiem w kulturze popularnej i sztuce czasów PRL-u i po części postaram się odpowiedzieć na pytanie „O czym śnili obywatele i obywatelki Europy wschodniej” które postawili kuratorzy sekcji Tworzywa sztuczne: ciała, towary, fetysze od zimnej wojny po współczesność w ramach Wystawy niestałej. 4 × kolekcja. Opowiem o uwodzącej naturze tego materiału, która, jak pisał w połowie lat 50. XX w. Roland Barthes – czyniła z niego „substancje alchemiczną”. Przeanalizuję także jego atrakcyjność dla artystów, którzy jak się wydaje najszybciej rozpoznali i najpełniej wykorzystali ambiwalentny charakter plastiku.

Agnieszka Szewczyk – historyczka sztuki, kuratorka, autorka i edytorka publikacji. Zajmuje się sztuką po drugiej wojnie światowej ze szczególnym uwzględnieniem problematyki archiwów sztuki i biografii artystów. Interesuje się także historią projektowania graficznego. Kuratorka i autorka katalogów m.in.: Ryszard Stanisławski. Muzeum Otwarte (CSW Zamek Ujazdowski), Włodzimierz Pawlak. Autoportret w Powidokach (Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa), Włodzimierz Borowski. Siatka czasu (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie), Możliwość rzeźby. Pracownia Jerzego Jarnuszkiewicza (Salon Akademii, Warszawa), Byłem czego i wam życzę. Henryk Tomaszewski (Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa), Zaraz po wojnie (Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa), Przestrzeń niewysłowiona. Jerzy Sołtan, Lech Tomaszewski, Andrzej J. Wróblewski (Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa), Teresa Pagowska. Shadow Self (Thaddaeus Ropac, London) i innych. Przez większość swojej zawodowej pracy związana z Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, obecnie z Fundacją Jacka Sempolińskiego i powstającą Fundacją Teresy Pągowskiej i Henryka Tomaszewskiego.