Zofia Rydet, znana z monumentalnego i nigdy nieukończonego cyklu Zapis socjologiczny (od 1978 do wczesnych lat 90.), eksperymentowała z kolażem, wprowadzając już od połowy lat 60. XX wieku surrealne i psychodeliczne wątki, wyróżniające się na tle innych, dokumentalnych cykli fotograficznych artystki. Za pomocą poetyckich zestawień wykonanych przez siebie wcześniej fotografii artystka powracała do doświadczeń wojennych, wyrażając lęk przed nowym globalnym kataklizmem.

Cykl poetyckich fotomontaży Świat uczuć i wyobraźni składa się z czarno-białych kolaży fotograficznych ułożonych w piętnaście sekwencji, nazywanych przez artystkę pieśniami. Są to kolejno: Pejzaże, Narodziny, Macierzyństwo, Oczekiwania, Odejścia, Za ścianą życia, Zakochani, Sentymentalna ballada, Zagłada, Manekiny, Fantomy, Zagrożenie, Obsesje, Przemiany, Nadzieja. Z jednej strony cykl ten jest skupiony na życiu kobiety – od narodzin, dzieciństwa, dorastania, przez macierzyństwo, samotną starość po śmierć. Z drugiej, Rydet wprowadza motyw apokalipsy, unicestwienia planety przez nadchodzącą kolejną wojnę światową, którą powstrzymać może tylko głęboki humanizm.

Artystka wykonała kolaże, posługując się wyłącznie zrobionymi przez siebie fotografami. Przechowywała gotowe elementy do kolaży: wycięte i pogrupowane zdjęcia lalek, pomników nagrobnych, chmur czy drzew. Tak komentowała swój cykl: „mój Świat uczuć i wyobraźni mówi o człowieku zagrożonym już od chwili narodzin, o jego obsesjach, o jego uczuciach, osamotnieniu, pragnieniach, o lęku, przed którym ratuje go tylko miłość, o tragedii przemijania, o strachu przed zagładą i zniszczeniem”. Jest to jedno z najczęściej reprodukowanych i przywoływanych dzieł polskiej fotografii XX wieku. Ze względu na wspólne motywy – fragmentację ciała czy powidoki wojennych zbrodni – koresponduje z pracami takich twórców jak Alina Szapocznikow i Andrzej Wróblewski.

W 1979 roku Świat uczuć i wyobraźni został opublikowany jako osobne wydawnictwo przez Krajową Agencję Wydawniczej, ze wstępem Urszuli Czartoryskiej. Wraz z Małym człowiekiem (1965) i Obecnością (1989) tworzy tryptyk książek fotograficznych Rydet – rzadki w historii polskiej sztuki przykład myślenia o publikacji jako formie wystawy. Świat uczuć i wyobraźni był prezentowany za życia artystki również w formie diaporamy, czyli pokazu przezroczy z podkładem muzycznym. W archiwum artystki, które znajduje się pod opieką Fundacji im. Zofii Rydet, zachowały się zarówno slajdy, jak i kaseta magnetofonowa ze ścieżką muzyczną oraz partytura, w której rozpisano rytm i kolejność pokazu slajdów. Artystka myślała o tej serii w kategoriach „filmowych” – jako dramatycznym widowisku wywołującym u widza określone reakcje: wzruszenie, smutek i zadumę.

(S.C.)

Zofia Rydet

Praca z serii Nicość [inskrypcja na odbitce] / Zagłada [wg katalogu Fundacji Zofii Rydet] wchodzących w skład cyklu Świat uczuć i wyobraźni

FINANSOWANIE

Inne prace artysty/artystki

PRACE POWIĄZANE

Wystawy powiązane

Stan rzeczy