Na zbiory Muzeum składają się także archiwa artystyczne (m.in. ponad 150 tysięcy negatywów wybitnego fotografa Eustachego Kossakowskiego czy zbiór filmów i fotografii dokumentujących działalność niezwykle istotnej dla polskiej sztuki po 1989 roku Pracowni prof. Grzegorza Kowalskiego na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie) oraz liczący kilkaset tytułów zbiór filmów artystów dostępny online pod szyldem Filmoteka Muzeum.

Wystawa „W sercu kraju” jest największym z dotychczasowych projektów wystawienniczych Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Odzwierciedla skalę i rozmach projektu instytucjonalnego, jakim jest Muzeum. Mniejsze fragmenty kolekcji prezentowane były wcześniej w tymczasowej siedzibie instytucji, bloku mieszkalnym przy ulicy Pańskiej 3 („Sztuka cenniejsza niż złoto” i „3xTAK”), w Pałacu Prezydenckim w Warszawie („Jaka sztuka dziś, taka Polska jutro”), a także podczas pokazów zagranicznych: w Instytucie Sztuki Współczesnej KW w Berlinie („Early Years”), Instytucie Polskim w Rzymie („Vede Cose Che Non Ci Sono”) oraz w Biełych Pałatach w Moskwie („Audytorium Moskwa”). Pojedyncze dzieła z kolekcji podróżowały do wielu prestiżowych muzeów i galerii sztuki w Polsce i za granicą. Przykładowo, rzeźba Czarny papież i czarna owca Mirosława Bałki prezentowana jest na głównej wystawie tegorocznego Biennale Sztuki w Wenecji.

Na wystawie W sercu kraju zaprezentowanych zostało ponad 150 prac z kolekcji Muzeum. Budują one kilka przecinających się osi tematycznych, takich jak globalizacja historii sztuki, związki między miastem a współczesną produkcją artystyczną, emancypacyjne narracje w sztuce, problematyka (konstruowania) pamięci i historii, język i etyka nowoczesności, społeczne zaangażowanie artystów, a także – temat rzadko podejmowany na wystawach sztuki współczesnej – manifestacje duchowości. Tytuł wystawy zaczerpnięty został z delirycznej powieści Johna M. Coetzee’ego, gdzie „serce kraju” jest dziurą, pustką, trudnym do zaspokojenia fantazmatem fizycznego spełnienia i dojrzewania (tożsamości, ciała, identyfikacji ze wspólnotą). W kontekście Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie tytuł ten odnosi się w dużej mierze do planowanej lokalizacji tej instytucji – placu Defilad, niegościnnej „wyrwy” w centrum stolicy, jak i do modernizacyjnych tęsknot, których artyści i instytucje sztuki stają się często moralnymi zakładnikami.

Wystawa „W sercu kraju” jest zapowiedzią i szkicem do stałej kolekcji, która będzie eksponowana w przyszłym gmachu Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Stanowi odpowiedź na wieloletnie starania środowiska artystycznego w Polsce, dążącego do stworzenia kolekcji sztuki o globalnym zasięgu, która jednocześnie definiowałaby oraz eksponowała najważniejsze postawy i nurty sztuki polskiej. Kolekcja ta analizuje związki pomiędzy sztuką, miastem, polityką i historią, poszukując i wizji przyszłości, i nowych odczytań przeszłości. Jednocześnie kolekcja zwraca uwagę na korzenie nowoczesności, na postawy charyzmatycznych artystów z XX wieku, takich jak Alina Szapocznikow i Andrzej Wróblewski, którzy pozostają inspiracją dla współczesnych praktyków i teoretyków sztuki.

Polscy artyści obecni są dziś na najważniejszych wydarzeniach artystycznych na świecie (Documenta w Kassel, Biennale Sztuki w Wenecji, Biennale Sztuki Współczesnej w Berlinie etc.), jednocześnie tracąc swą uprzywilejowaną historycznymi uwarunkowaniami pozycję („odrobiona lekcja” zachodnioeuropejskich instytucji i krytyków sztuki, którzy odkrywali na początku XXI wieku awangardę z krajów byłego Bloku Wschodniego). Na wystawie „W sercu kraju” sztuka polska eksponowana jest jako integralny element globalnego obiegu artystycznego, po raz pierwszy też w polskiej kolekcji sztuki współczesnej tak mocno obecne są dzieła twórców nie-zachodnich, m.in. z Egiptu, Meksyku, Izraela czy Libii. Artyści z Polski poruszają aktualne tematy społeczne, polityczne czy etyczne, a jednocześnie nie porzucają lokalnej specyfiki, odnosząc się często do „polskich” tematów. Wystawa „W sercu kraju” jest też próbą przedstawienia w nowym świetle polskiego doświadczenia transformacji polityczno-ekonomicznej (oraz jej obyczajowych, etycznych i społecznych reperkusji) oraz opisania fenomenów artystycznych, które towarzyszyły przemianom w Europie Środkowo-Wschodniej drugiej połowy XX wieku. Historia powszechna zapamiętywana i utrwalana jest również poprzez kanoniczne dzieła sztuki tworzone w danej epoce – kolekcja Muzeum skonstruowana jest więc wokół pytań o relacje między współczesnością a dzisiejszą produkcją artystyczną. Co dzieła sztuki mówią nam o świecie na zewnątrz, poza autonomiczną strefą muzeum? Jakie są powinności i zadania artysty wobec społeczeństwa? Jaka jest relacja między dzisiejszym widzem a dziełem sztuki w muzeum? Czy wreszcie: jak długo trwa współczesność i kiedy zamienia się ona w historię?

Wystawę „W sercu kraju” uzupełnia interdyscyplinarny program towarzyszący – performansy, wykłady i sesje naukowe, pokazy filmowe i warsztaty. Nowe konteksty i odczytania dzieł zgromadzonych przez Muzeum konstruowane będą podczas spotkań z ekspertami z różnych obszarów sztuki, przy aktywnym udziale publiczności.

Nathalie Djurberg

Potwór

FINANSOWANIE

Wystawy powiązane

Stan rzeczy

W sercu kraju