Oskar i Zofia Hansenowie
Forma Otwarta
Wystawa poświęcona twórczości Oskara i Zofii Hansenów prezentuje różne aspekty teorii Formy Otwartej, która była osią ich działalności architektonicznej, artystycznej i pedagogicznej.
Przez ostatnie trzy lata pokazywana za granicą – kolejno w Barcelonie, Porto i New Haven – wystawa zostanie w końcu zaprezentowana warszawskiej publiczności. Wydarzenie to jest zwieńczeniem kilkuletnich badań Muzeum dotyczących dorobku małżeństwa Hansenów. Efektem tych działań było m.in. wydanie książki „Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach” Filipa Springera czy udostępnienie publiczności domu Hansenów w Szuminie. Finałowa wystawa zaprezentuje bogaty wybór projektów, w których Hansenowie, mierząc się z różnymi skalami i dziedzinami projektowania, konsekwentnie rozwijali założenia wspólnej teorii.
Teoria Formy Otwartej, ogłoszona przez Oskara Hansena (1922-2005) podczas Międzynarodowego Kongresu Architektury Nowoczesnej CIAM w Otterlo w 1959 roku, zakładała otwarcie architektury na współtworzenie jej przez jej użytkowników. Przeciwstawiając się strukturom, które definiowali jako Formę Zamkniętą – do końca zaprojektowanym, nie pozostawiającym żadnego marginesu dla kreatywności ich użytkowników i stanowiących raczej pomnik wystawiony ich twórcom niż komfortową przestrzeń do życia – Hansenowie proponowali radykalną zmianę sposobu myślenia o roli architekta. Miała ona polegać przede wszystkim na tworzeniu „tła dla zdarzeń”, passe-partout dla codziennego życia. Architektura miała za zadanie eksponować ludzi i bogactwo ich codziennej aktywności w przestrzeni. Skupiona na procesie, wydobywaniu podmiotowości i tworzeniu ram dla indywidualnej ekspresji, stawała się narzędziem, które mogło być używane i przekształcane przez jej użytkowników, i które łatwo dostosowywało się do ich zmiennych potrzeb.
Wystawa pokazuje różne obszary i skale twórczej działalności, w których Forma Otwarta znalazła zastosowanie. „Tło zdarzeń” skupia się na projektach wystaw i pawilonów wystawienniczych, które ze względu na swój efemeryczny charakter stanowiły idealne pole do teoretycznych eksperymentów. „Polityka skali” koncentruje się na projektach urbanistycznych Oskara Hansena, pokazując ich społeczno-polityczny wymiar. „Jednostka w zbiorowości” przybliża realizacje osiedli mieszkaniowych Hansenów w Warszawie i Lublinie, prezentując ich mniej znane, często niezachowane detale. „Architektura jako instrument” skupia się na projektach budynków użyteczności publicznej – muzeum, galerii, teatru, studia nagraniowego – których kształt miał być determinowany przez użytkowników. „Aktywny negatyw” pokazuje przestrzenie prywatne Hansenów i związaną z nimi koncepcję rzeźbiarskiego przedstawienia wnętrza architektonicznego. „Anty-pomnik” opowiada o czasoprzestrzennym projekcie pomnika „Droga” upamiętniającego ofiary obozu Auschwitz-Birkenau – zespołowej pracy, która stała się rzeźbiarskim odzwierciedleniem Formy Otwartej. W poszczególne części wystawy wplecione są przykłady zadań z pracowni Oskara Hansena na Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Hansen uczył na warszawskiej Akademii przez 30 lat, promując założenia Formy Otwartej wśród swoich studentów.
Do założeń Formy Otwartej nawiązuje również architektura wystawy przygotowana przez grupę projektową Centrala. W swoich formach przywołuje skojarzenia z projektami wystawienniczymi Oskara Hansena, a nielinearna narracja i możliwość swobodnego wyboru ścieżki zwiedzania sprawia, że samo zwiedzanie ekspozycji staje się doświadczeniem w duchu Formy Otwartej.
Kuratorka
Aleksandra Kędziorek
Architektura wystawy
Centrala (Małgorzata Kuciewicz, Simone De Iacobis)
Projekty graficzne
Piotr Chuchla
Produkcja
Joanna Turek
współpraca: Sylwia Borowska, Michał Kożurno
Realizacja
Jakub Antosz, Marek Franczak, Szymon Ignatowicz, Paweł Sobczak, Marcin Szubiak, Michał Ziętek
Program edukacyjny
Katarzyna Witt
Redaktorka publikacji towarzyszących
Kacha Szaniawska
Projekt publikacji
Jakub Jezierski
Komunikacja wystawy
Marcel Andino Velez, Zofia Czartoryska, Bartosz Stawiarski, Kacha Szaniawska, Anna Tryc-Bromley, Iga Winczakiewicz, Daniel Woźniak
Strona internetowa
hansen.artmuseum.pl
Wystawa w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie to czwarta odsłona ekspozycji przygotowanej przez Soledad Gutiérrez, Aleksandrę Kędziorek i Łukasza Rondudę, wyprodukowanej przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz Museu d'Art Contemporani de Barcelona. Wystawa była prezentowana w MACBA w Barcelonie (2014), Muzeum Serralves w Porto (2015) i Yale School of Architecture w New Haven (2016).