Sąsiedzkie oprowadzanie po Domu Hansenów
Oprowadza Wanda Chróścicka

  • Zdjęcie zabytkowego domu Hansenów w Szuminie.

    Fot. J. Certowicz

Zapraszamy na sąsiedzkie oprowadzanie po zabytkowym domu Zofii i Oskara Hansenów. Naszą przewodniczką będzie Wanda Chróścicka, mieszkanka Szumina i wieloletnia sąsiadka Hansenów.

Bilety będą dostępne w M Sklepie na tydzień przed wydarzeniem.

Już na pierwszy rzut oka łatwo zauważyć, że ten niewielki drewniany budynek posiada indywidualny wyraz architektoniczny, oryginalne rozwiązania kompozycyjne, materiałowe oraz funkcjonalne.

Oskar Hansen pisał: „Dwuspadowy dach nawiązuje formą do tradycyjnej architektury miejscowej, a szary kolor dużych jego połaci jest chłonnym tłem eksponującym <sceny> z życia przyrody i ludzi”.

Najważniejszą przestrzenią parteru domu jest część społeczna w prześwicie pod dachem. Tutaj w ciepłe dni rodzina spędzała najwięcej czasu. Drewniany stół łączy część znajdującą się na zewnątrz z kuchnią i jadalnią w środku domu. Można nad nim rozsunąć szyby i wtedy spełnia się ważne założenie projektantów: wnętrze i zewnętrze przenikają się.

Funkcje parteru są skupione wokół dwóch równoległych osi i jednocześnie ciągów komunikacyjnych. Północna „uliczka” wiąże pomieszczenia gospodarcze: kuchnię, magazynowanie, budynki gospodarcze, a południowa miejsca dedykowane spędzaniu wolnego czasu i opiece nad ogrodem: wejście do domu, ławki, miejsce na ognisko, wiatę z opałem, kompostownik. Na poddaszu znajduje się pracownia i sypialnie. Pomiędzy domem a warsztatem powstało niewielkie atrium z rabatą zieleni, długą ławką i krzakiem winorośli, która oplata garaż i południową stronę domu.
Dom i ogród nie były systematycznie używane od 2013 roku (od śmierci Zofii Hansen), co bardzo negatywnie wpłynęło na ich substancję. Przez brak pielęgnacji zieleni oraz kłopoty z odwodnieniem budynku szybko postępowała degradacja delikatnej substancji budynków, co uzasadnia konieczność niezwłocznego prowadzenia prac renowacyjnych i konserwatorskich.

W pierwszym etapie konserwacji uratowano pomieszczenia gospodarcze, ale sam budynek Domu Hansenów wymaga przeprowadzenia złożonych pod względem technologicznym prac konserwatorskich i renowacyjnych. Kluczowym wyzwaniem jest podtrzymanie założeń teoretycznych właścicieli i projektantów. Jak zakonserwować budynek bez tworzenia z niego sztampowej „izby pamięci”? W jaki sposób postępować z obiektem, którego naczelną zasadą jest „otwartość na zdarzenia” czy też „sztuka zdarzeń”?

W 2019 roku, dzięki dotacji otrzymanej od Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zrealizowano program badań, na podstawie których przygotowano projekt renowacji obiektu. Badania objęły ekspertyzę stanu technicznego domu, inwentaryzację, badania warstw malarskich, mykologię budowlaną i inwentaryzację zieleni w ogrodzie.

Projekt renowacji i konserwacji obiektu został wykonany przez architektów z pracowni Grzegory & Partnerzy Architekci. Na postawie zaleceń konserwatorskich opracowano program badań oraz prac konserwatorskich i restauratorskich oraz projekt budowlany konserwacji, co jest standardową procedurą w przypadku każdego zabytku rejestrowego. Stworzony przez architektów Jarosława Grzegorego i Marcina Urbanka projekt zakłada przeprowadzenie prac w celu zabezpieczenia, zachowania i utrwalenia substancji zabytku, a także niewielkich robót modernizacyjno-adaptacyjnych. Te ostatnie prace zakładają wymianę instalacji elektrycznej, izolację bloków fundamentowych, drenaż umożliwiający rozprowadzenie zalegającej po silnych deszczach wody, a także rozwiązania poprawiające gospodarowanie energią. Planowane jest m.in. zainstalowanie pomp ciepła i uszczelnienie istniejących okien a także lepsza, prowadzona od wewnątrz w sposób jak najmniej inwazyjny, izolacja dachu i ścian.

Prace będą skupione na przywróceniu lub podtrzymaniu tradycji ekologicznych, do których w przypadku rodziny Hansenów należał recycling materiałów, kompostowanie oraz stworzenie na terenie działki dobrych warunków dla leśnych ptaków i małych zwierząt.

Wszystkie prace będą prowadzone w technologiach dostosowanych do specyfiki materiałowej poszczególnych elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych. Zakres prac został określony po przeprowadzeniu szczegółowego rozpoznania, waloryzacji i rozwarstwienia elementów, stanowiących o oryginalnym, autorskim projekcie Hansenów oraz wtórnych nawarstwieniach i przekształceniach. W przypadku konieczności wymiany oryginalnych elementów, spowodowanej ich złym stanem technicznym (na przykład przeciekający dach garażu) użyte zostaną elementy tożsame materiałowo.

Priorytetem konserwatorów jest, by ingerencje w oryginał były jak najmniejsze. Ze względu na specyfikę obiektu, wynikającą z jego zabytkowej formy oraz wymagań określonych w Ustawie z dnia 21.11.1996 r. o muzeach, w trakcie wszystkich prac i robót zastosowane będę dopuszczalne odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych. Dom Hansenów to obiekt „szyty na miarę” użytkowników, budowany z licznymi odstępstwami od przepisów, pełen indywidualnych rozwiązań wnętrzarskich. Konserwatorom zależy na zachowaniu unikalnego charakteru miejsca.

W ramach robót konserwatorskich planuje się konserwację zieleni, odtworzenie drzewostanu, a także przycinanie, usuwanie suchych konarów i prace pielęgnacyjne dla 174 zinwentaryzowanych drzew. Planowana jest także konserwacja malarstwa zachowanego na murach okalających ogród czy odtworzenie budek dla ptaków na malowanych wysokich tyczkach. Nie będzie możliwe odtworzenie drewnianych konstrukcji dekoracyjnych tzw. „wieży dla ptaków”, gdyż w jej miejscu wyrosła ściana drzew, które są żywą ingerencją natury wartą uszanowania.

Konserwacja Szumina ma społeczny charakter. Jednym z jej celów jest zachęcanie lokalnej społeczności do zaangażowania w życie domu i jego przyszłe funkcjonowanie. Współpraca z mieszkańcami oraz Towarzystwem Przyjaciół Szumina rozpoczęła się w 2019 piknikiem zorganizowanym w ogrodzie i jest stopniowo rozwijana. 2 maja 2019 roku we wsi odbyło się wspólne sprzątanie lasu i dróg. Ogród Hansenów jest co roku udostępniany na większe spotkania mieszkańców wsi.

Wanda Chróścicka jest sąsiadką Zofii i Oskara Hansenów. Współpracuje z Muzeum i opiekuje się na co dzień ich domem. W Szuminie mieszka od lat 90., uczestniczyła w wernisażach Hansenowskich wystaw w ogrodzie i obserwowała codzienne życie domu.

Inne wydarzenia z tego cyklu: