Od „naiwnych” do outsiderów
Czym jest dziś outsider art?
Maria Wnęk, „Pochód 1-majowy”, dzięki uprzejmości Muzeum Etnograficznego w Toruniu
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zaprasza na pierwsze spotkanie w ramach programu towarzyszącego wystawie „Po co wojny są na świecie", poświęcone temu, czym była i czym jest sztuka outsiderów.
Zdefiniowanie twórczości powstającej poza granicami sztuki głównego nurtu nie przestaje być kłopotliwe od momentu, kiedy to zainteresowali się nią artyści awangardowi, czyli od około stu lat. Stąd wiele zmieniających się w czasie określeń: sztuka prymitywna, naiwna, amatorska, samorodna, nieprofesjonalna, art brut czy outsider art. Niezależnie od nazwy, twórczość ta pozostaje na marginesie zainteresowań historyków sztuki i instytucji sztuki współczesnej, znajdując miejsce albo w instytucjach poświęconych art brut (np. dziedziczącym zbiory i idee Jeana Dubuffeta Collection de l'Art Brut w Lozannie) lub w muzeach etnograficznych.
W Polsce twórczość artystów „naiwnych" przeżywała okres swojej świetności w czasach PRL, co wiązało się z wpisaniem jej w kontekst sztuki ludowej i wynikające z tego przypisanie do pola zainteresowań etnografów. W tamtym czasie nazwiska artystów takich jak Nikifor, Ociepka czy Sówka były powszechnie znane. Tego samego nie można powiedzieć o współczesnych outsiderach, którym poświęcona jest wystawa „Po co wojny są na świecie".
Jakie jest znaczenie tradycji „sztuki zwanej naiwną" w Polsce, jak określa ją jej największy propagator, prof. Aleksander Jackowski? Czym jest dzisiaj sztuka outsiderów i czy to właściwa nazwa? Jakie jest odpowiednie miejsce jej eksponowania? Jakie wreszcie powinno być miejsce tej twórczości w pejzażu współczesnej kultury? O tym z gośćmi: Małgorzatą Szaefer - kuratorką wystaw sztuki art brut i dyrektorką Galerii Tak w Poznaniu, Ewą Klekot - antropolożką i artystą Jackiem Markiewiczem porozmawia Marek Beylin.
Ewa Klekot - antropolożka i tłumaczka, wykłada w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego i School of Form w Poznaniu. Zajmuje się antropologicznymi badaniami dziedzictwa i muzeum, a także antropologią dizajnu i sztuki, a zwłaszcza społecznym konstruowaniem sztuki ludowej i prymitywnej, materialnością rzeczy uznawanych za dizajn, sztukę, zabytek, eksponat muzealny oraz zagadnieniami społecznie różnicującego potencjału sztuki (kicz); członkini rady redakcyjnej „Ethnologia Europaea” i redakcji „Zbioru Wiadomości do Antropologii Muzealnej”.
Jacek Markiewicz - artysta sztuk wizualnych, założyciel i kurator galerii a.r.t. w Płocku. W latach 1986-1988 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi, skąd przeniósł się na Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczęszczał do pracowni prof. Grzegorza Kowalskiego. Markiewicz odegrał ważną rolę w historii Kowalni nie tylko jako artysta, ale również animator. Jeszcze w czasach studiów, w 1992 roku, założył w Płocku Galerię a.r.t., gdzie wystawiał głównie studentów Kowalni. W kolejnych latach, oprócz wystaw sztuki współczesnej, Markiewicz zorganizował, we współpracy z płockim Stowarzyszeniem Oto Ja, wiele wystaw sztuki art brut.
Małgorzata Szaefer – kuratorka, dyrektorka Galerii „tak” w Poznaniu, badaczka art brut/outsider art. Organizuje wystawy, spotkania edukacyjne, rezydencje dla artystów, prowadzi badania, spotyka się z outsiderami w Polsce i zagranicą. Zorganizowała wystawy polskiego art brut poza granicami kraju: „The Host in a Bottle art from Poland” (2013) w art)&(marges museum w Brukseli, „Les Saints de l’art Polonnais” (2013) w Creation Franche Museum w Belges/ Bordeaux, sprowadziła również do Polski prace światowej sławy outsiderów, które zaistniały w poznańskiej Galerii „tak" na wystawach: „Mind the Gap – oustsider art from Belgium” (2013), „PPPPPPPP/Josef Hofer” (2012), „Timlessness_Zdenek Kosek/Lubos Plny” (2013), „Utopię Waszą Utopię” (2015). W 2011 roku, współpracując z europejskimi placówkami art brut, wydała pierwszą w Polsce publikację dotyczącą istoty zapisu słownego w twórczości kobiet art brut/outsider art („Kochany Ptaku Kruku”/„Mr. Raven, My Love Bird”, wydana w ramach Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Obecnie współpracuje z Anarchistyczną Klubo/Kawiarnią „Zemsta”, Barakiem Kultury w Poznaniu oraz Fundacją Sztuczną w Warszawie w ramach projektu „Czarna bandera/ outsider art”.
