Między etnograficznością a kulturą materialną
Spotkanie z Ewą Klekot i oprowadzanie po wystawie
Oprowadzanie po wystawie "Zofia Rydet. Zapis, 1978-1990", fot. B. Stawiarski
Zapraszamy na oprowadzanie po wystawie Zofii Rydet, pierwsze w cyklu oprowadzań połączonych ze spotkaniami z zaproszonymi gośćmi.
Oglądając wspólnie z uczestnikami wystawę „Zofia Rydet. Zapis, 1978-1990”, Ewa Klekot zapyta, dlaczego Zofia Rydet nazwała swój cykl „zapis socjologiczny” a nie „zapis etnograficzny”. Opowie o swoim rozumieniu etnograficzności jako o sposobie podejścia do rzeczywistości osadzonym w tradycji „metody etnograficznej” w naukach społecznych. Pokaże, dlaczego ta nazwa o wiele trafniej oddałaby charakter życiowego projektu artystki. Ta perspektywa pozwoli potem na uważne przyjrzenie się wyraźnie obecnej w „Zapisie” „kulturze materialnej”, a więc kwestii silnej obecności rzeczy w kulturze chłopskiej.
Między „starą rzeczowością” a „naiwnym konceptualizmem" to seria spotkań towarzyszących wystawie „Zofia Rydet, Zapis 1978–1990” w aktualnej odsłonie Muzeum Otwartego. Autorem koncepcji jest Krzysztof Pijarski.
„Nigdy nie podkreślałam typowo utylitarnego charakteru <<Zapisu>>, wręcz przeciwnie, twierdzę, że ten dokument wykracza poza swoje ramy i może być różnie interpretowany. I kto wie, czy nie jest to najlepsze, co po mnie zostanie.”
Gdy Zofia Rydet rozpoczynała pracę nad cyklem, który później zostanie nazwany „Zapisem socjologicznym”, prawdopodobnie nie wyobrażała sobie, że projekt tak ją pochłonie. W jego ramach fotografowała mieszkańców Polski we wnętrzach lub na progach ich domów, gromadząc ogromne, liczące kilkanaście tysięcy negatywów archiwum twarzy, wnętrz, przedmiotów, obrazów. Projekt pochłonął ją bez reszty, do tego stopnia, że nigdy nie zdążyła nadać mu ostatecznego kształtu, ani w postaci książki, ani wystawy — zawsze było jeszcze miejsce, które chciała odwiedzić, ludzie, których chciała sfotografować.
Spotkania towarzyszące wystawie „Zofia Rydet. Zapis, 1978–1990” to próba otwarcia „Zapisu”, sproblematyzowania i pokazania, gdzie i w jaki sposób wykracza poza swoje ramy, do jakich interpretacji zaprasza. Sama twórczyni miała zresztą kłopot z zaklasyfikowaniem swojego dzieła, czy jest ono dziełem artystycznym, naukowym, a może przede wszystkim świadectwem czasu?
Cykl otworzy Ewa Klekot, która oprowadzi po wystawie śladami wrażliwości etnograficznej (bardziej niż socjologicznej) Zofii Rydet i zastanowi się nad tym, w jaki sposób w „Zapisie” „jawią się” rzeczy. Krzysztof Pijarski będzie próbował ulokować opus magnum Rydet w szerszym kontekście pytań i inicjatyw w obrębie ówczesnej kultury fotograficznej i zapyta o źródła „impulsu dokumentalnego” artystki. Łukasz Zaremba i Witek Orski zmierzą się z nieprzebraną liczbą obrazów występujących wewnątrz fotografii Rydet – od obrazów telewizyjnych po portrety papieskie. Agnieszka Pajączkowska i Zofia Augustyńska-Martyniak przedstawią efekty pracy z „Zapisem” w terenie: w ramach projektu „Coś, co zostanie” badacze i animatorzy odszukali sfotografowane przez Rydet osoby w pięciu wybranych miejscowościach, wysłuchały ich opowieści i podarowały im kopie odbitek.
Poza tym: co to znaczy pokazać po raz pierwszy dzieło życia artystki, już po jej śmierci? Z czyim dziełem mamy wówczas do czynienia? Czym jest taka prezentacja w muzeum sztuki? — na te i inne pytania spróbują odpowiedzieć w dyskusji Ulrich Pohlmann i Karol Hordziej. Na zamknięcie cyklu Ewa Tatar zderzy „Zapis” z innym przykładem totalnego „zapisu” – z notatnikami fotograficznymi Władysława Hasiora.
Ewa Klekot - antropolożka i tłumaczka, wykłada w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego i School of Form w Poznaniu. Zajmuje się antropologicznymi badaniami dziedzictwa i muzeum, a także antropologią dizajnu i sztuki, a zwłaszcza społecznym konstruowaniem sztuki ludowej i prymitywnej, materialnością rzeczy uznawanych za dizajn, sztukę, zabytek, eksponat muzealny oraz zagadnieniami społecznie różnicującego potencjału sztuki (kicz); członkini rady redakcyjnej „Ethnologia Europaea” i redakcji „Zbioru Wiadomości do Antropologii Muzealnej”.
