Daniel Rycharski
„Veraicon”
Fot. Daniel Chrobak
Na początku pomnik odsłania się uroczyście, a zasłania w całości właściwie tylko na czas remontu lub konserwacji. Nie oznacza to jednak, że poza tym pomniki pozostają niezmienne.
Dekorowanie monumentów poprzez zamieszczanie dodatkowych treści lub tymczasowych elementów estetycznych, jakie odbywa się w ramach świąt państwowych lub religijnych, jest formą praktykowania pamięci. „Veraicon” to próba niezależnej aktualizacji takich działań. Projekt nawiązuje do religijnej tradycji prawdziwych wizerunków, właściwych reprezentacji „nie ręką ludzką uczynionych”, często mających powstawać jak chusta świętej Weroniki – poprzez odciśnięcie świętego ciała.
Daniel Rycharski reinterpretuje i aktualizuje te tradycje wiary i wizerunku w duchu „bezreligijnego chrześcijaństwa” – zdaniem artysty jest to dziś jedyna droga do ocalenia wartości. Płócienna płachta, przybierająca formę płaszcza lub chusty, wiąże ze sobą losy „solidarnych” – osób pomagających migrantom w dolinie rzeki Roya w południowej Francji – z losami uratowanych przez nich ludzi.
Tkanina, powstała w wyniku zszycia ubrań osób ocalonych z rzeczami tych niosących pomoc, splata ze sobą indywidualne doświadczenia, tworząc zbiorowy pomnik tymczasowej społeczności ratowanych i ratujących. Materiały do wykonania pracy zebrane zostały na szlaku wędrówki z Włoch do Francji w górskich wsiach i osadach napotykanych tuż po przekroczeniu granicy. Część mieszkańców tych okolic dopuszcza się tak zwanego délit de solidarité (przestępstwa solidarności), udzielając pomocy migrantom i migrantkom, będącym często w sytuacji zagrożenia życia. Czynią to wbrew obowiązującym przepisom i nastrojom, niejednokrotnie ponosząc konsekwencje społeczne i prawne.
W Warszawie tkanina ta wchodzi w złożoną relację z pomnikiem Matki Boskiej Passawskiej, najstarszym monumentem religijnym stolicy, stworzonym przez Józefa Bellottiego jako wotum dziękczynne za ocalenie jego rodziny podczas zarazy. „Veraicon” działa w zestawieniu z innymi pomnikami, wykorzystując je jako tło, na którym pozszywane historie mogą rezonować w kontekście religijności, aktualizując znaczenia pojęć takich jak miłosierdzie i troska o innych. Religia oraz jej ikonografia pełnią funkcję struktury wsparcia dla upamiętnienia i afirmacji doświadczeń i postaw spychanych w polskiej przestrzeni publicznej na margines lub prezentowanych jako eksces. Rycharski odwraca znaczenia gestu zakrywania figury. Przesłonięty pomnik na chwilę przestaje być właściwym monumentem, ustępując miejsca nietrwałemu, uszytemu z fragmentów płaszczowi-zasłonie. Gest ten konfrontuje nas z historią migracji oraz ponadnarodowej solidarności. Działaniom wokół warszawskiego pomnika towarzyszy również pieśń skomponowana na bazie doświadczeń migrantów, dopowiadająca historię tkaniny oraz postawy bezreligijnego chrześcijaństwa.
Projekt „Veraicon” został zrealizowany we współpracy z Centrum Sztuki Współczesnej i Akademią Sztuk Pieknych Villa Arson w Nicei w ramach wystawy Daniela Rycharskiego Kropla drąży skałę (14.11.19-13.01.2020).
Kuratorki: Klaudia Podsiadło i Agnieszka Żuk
