Filmoteka Muzeum

Akcja Der Engel/Anioła rozgrywa się w całości na peronie metra (wiedeńskiego U-Bahn), który jest przestrzenią objętą wieloma zakazami i wymuszającą na pasażerach określone sposoby zachowania. Silne podleganie władzy dyscyplinarnej wytwarza pokusę przekroczenia jej nakazów – to balansowanie na granicy bezpieczeństwa staje się tematem filmu Zborowskiej. Film jest zadedykowany „Zofii, która rozpłynęła się po drugiej stronie”, a szerzej może być rozważany jako żałobna wypowiedź poświęcona śmierci osób, które zginęły rzucając się pod nadjeżdżający pociąg i nigdy nie zostały upamiętnione.

Zborowska celowo zrywa z przeźroczystością rejestracji i stawia na pierwszym planie samo medium – wszystkie wydarzenia oglądamy przez ekran pokazujący obraz z kamery monitoringu. Chce tym gestem zaznaczyć, że obcujemy z niedostępnymi na co dzień i traktowanymi użytkowo obrazami. Widz zostaje postawiony w roli obserwatora – jego punkt widzenia jest perspektywą pracownika monitoringu metra, jednak nie ma on możliwości reakcji w sytuacji niebezpieczeństwa. Zamiast tego zajmuje on pozycję interpasywnego przeżywania nieuchronności ekranowych zdarzeń (czerpania przyjemności z tego, że ktoś dokonuje ekscesu za niego).

Niespodziewanie pod koniec filmu pojawia się muzułmańska kobieta ubrana w czador, która zdaje się swoją obecnością wykraczać poza obraz, tym samym sugerując wkroczenie metafizycznej instancji. To postać tytułowego anioła. Jak podkreśla Zborowska: do tej roli poszukiwała kogoś, kto mógłby być współczesnym odpowiednikiem opiekuna przestrzeni pomiędzy dwoma brzegami peronów, co skojarzyło jej się z muzułmańskimi kobietami, które pozostają niewidoczne.

(MP)