Agnieszka Polska
Plan Tysiącletni
„Plan Tysiącletni” to najnowsza praca Agnieszki Polskiej, która wypełni wysoką na 11 metrów salę wystawienniczą Muzeum nad Wisłą. Wyświetlany na dwóch ekranach film opowiada o procesie elektryfikacji polskiej wsi tuż po II wojnie światowej. To z jednej strony historia modernizacji i emancypacji, a z drugiej poetycki wyraz niepokojów wynikających z uwikłania bohaterów w moment przełomu technologicznego, w którym „prąd odmierza nowy czas”.
Wystawa składa się z wideoinstalacji prezentowanej w Muzeum nad Wisłą i szeregu wydarzeń towarzyszących odbywających się w Muzeum oraz online. Publiczność będzie mogła uczestniczyć w Sympozjum Electric Summer School z udziałem filozofek McKenzie Wark, Bogny Konior i Katarzyny Czeczot, socjologa Benjamina Brattona i historyka Sandy’ego Isenstadta czy obejrzeć Iskra TV – serię krótkich filmów przygotowanych przez ekspertów wprowadzających w historię elektryfikacji i jej kontekst społeczno-polityczny, m.in. powojennego energetyka Jacka Szyke i ekonomistę i badacza Rafała Zasunia.
W „Planie Tysiącletnim” Agnieszka Polska zestawia na dwóch przeciwległych ekranach czworo bohaterów wywodzących się z klasy ludowej: parę inżynierów, podłączających we wczesnych latach 50. obszary wiejskie do sieci elektrycznej i dwóch partyzantów, ukrywających się w okolicznych lasach. W ich rozmowach przewija się kalejdoskop emocji: nadzieja na lepsze jutro, wiara w postęp, ale też lęk i poczucie osamotnienia. Mimo że każde z nich inaczej wyobraża sobie nowy świat, łączy ich świadomość, że znaleźli się w przełomowym momencie historii. Równie istotnymi bohaterami filmu są natura, czas i technologia – w symbolicznej warstwie pracy podkreślona animacjami cyfrowymi.
Film Agnieszki Polskiej to nowatorskie spojrzenie na pierwsze lata powojenne. Elektryczność od samego początku budziła zarówno zachwyt, jak i lęk. „Rozświetlanie mroku” było przecież nadludzką siłą sprawczą; jak nazywali ją w Polsce Ludowej elektrycy: „sekretem skradzionym błyskawicom”. W dwudziestoleciu międzywojennym prąd docierał do jednej wsi na sto. Powszechna elektryfikacja stała się oficjalnym celem władz centralnych dopiero w 1950 roku. Osadzając swoich bohaterów w historii powojennej, Agnieszka Polska stawia jak najbardziej aktualne pytania: w jaki sposób dostęp do infrastruktury daje władzę a jego brak wyklucza i odcina od modernizacji? Które grupy społeczne i instytucje kontrolują technologie i narzucają ramy życia zbiorowego?
Kuratorka Natalia Sielewicz w odniesieniu do poetyki wystawy proponuje termin „socrealizm magiczny” – Polska traktuje bowiem technologię i modernizację jako pełnoprawne bohaterki swoich opowieści, nie oddzielając ich od natury, a wręcz wzmacniając ten nieoczywisty splot. Artystka posługuje się sugestywnym obrazem, intensywną ścieżką dźwiękową i poetycką narracją, by oddać najbardziej uniwersalne emocje: tęsknotę, lęk, poczucie utraty i nadzieję. Ukazuje w ten sposób technologię jako doświadczenie zmysłowe i duchowe: bliskie światom snu, wyobraźni, zjawisk nadprzyrodzonych i rytuałów mistycznych, dzięki którym „noc staje się dniem”. Za filozofem Yukiem Hui artystka proponuje, by spojrzeć na technologię, środowisko naturalne i ludzką myśl jako globalny, zapętlony system powiązanych ze sobą elementów, i odejść od linearnego rozumienia postępu, podziałów na nowoczesne i tradycyjne, naturalne i sztuczne.
