Chłoporobotnik i boa grzechotnik

Ten „nowy obywatel”, wyłoniony po reformie rolnej, miał stać się nową warstwą wiodącą, z którą władza ludowa wiązała ogromne nadzieje. Z jednej strony postawa władz PRL wobec wsi skupiała się na „pracy u podstaw”: elektryfikacji i szerzeniu oświaty, z drugiej zaś strony, dzięki niedokończonej kolektywizacji, wieś stała się symbolem „polskiej drogi do komunizmu” opartej na prywatnej własności ziemi i przywiązaniu do tradycji.

Na wystawę składa się siedemdziesiąt obiektów, prezentujących trzy ahistorycznie skomponowane typologie wizualne. Pierwsza odpowiada temu, co w zakresie misji obyczajowej i cywilizacyjnej lansowała miękka propaganda, na przykładzie zawartości wydawanego w Warszawie tygodnika ilustrowanego „Nowa Wieś”, skierowanego do postępowej młodzieży z małych ośrodków. Druga, to atlas wizualny – publikowane na łamach pisma w latach 80. „Notatniki Fotograficzne” Władysława Hasiora – stworzone przez artystę obserwującego zmiany w kulturze ludowej, zachodzące pod wpływem środków masowego przekazu. Trzecia, to bestiarium samorodne stworzone przez artystów amatorów w wyniku szoku kulturowego (Józef Piłat), a czasem też animacji państwa (Stanisław Marcisz) zestawione z ludowością tworzoną na państwowe zamówienie przez artystów profesjonalnych, spółdzielnie, rzemieślników i chałupników.

W każdej z trzech opowieści wystawa zestawia to, co realistyczne, nastawione na modernizację i postęp, z tym, co romantyczne, często sentymentalne – gdyż związane ze światem, który przemijał. Odwołuje się do przestrzeni związanych z przemocą, często nieuświadomionych, twórczo „przepracowanych” przez artystów.