Wystawa „Chiny/Awangarda”, 1989
Wykład Anthony’ego Yunga
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zaprasza na wykład Anthony’ego Yunga, badacza w Asia Art Archive w Hongkongu.
Zorganizowana w lutym 1989 roku wystawa “Chiny/Awangarda” była epokowym przeglądem całości rozmaitych, eksperymentalnych praktyk artystycznych, które pojawiły się w kontynentalnych Chinach w latach 1985–1988. Był to ogromny pokaz gromadzący 290 prac stworzonych przez 180 artystów. Organizatorzy wystawy otrzymali niezwykły przywilej zaprezentowania jej w Chińskiej Narodowej Galerii Sztuki (znanej dziś jako Chińskie Narodowe Muzeum Sztuki) w Pekinie, czyli w najbardziej prestiżowej instytucji wystawienniczej w komunistycznych Chinach. Dzięki temu, wystawa dała chińskiej sztuce eksperymentalnej – mającej dotychczas na poły nieformalny charakter i istniejącej w wąskim obiegu realizowanych własnym sumptem wydarzeń i publikacji – bezprecedensową możliwość kontaktu i interakcji z wielką, oficjalną strukturą biurokratyczną, szeroką publicznością oraz wieloma mediami głównego nurtu.
Na wystawę tę można jednak spojrzeć także przez pryzmat licznych trudności związanych z jej powstawaniem. Przysparzało ich nie tylko zewnętrzne otoczenie polityczne i społeczne, lecz wynikały one także z problemów wewnętrznych. Trwający ponad dwa lata proces planowania pokazu obfitował w zawiłości i zwroty. Zewnętrzne trudności, z jakimi musieli zmierzyć się organizatorzy wystawy związane były z odrzucaniem sztuki awangardowej przez resort kultury, staraniami o wpisanie w nią ideologii politycznej oraz brakiem jakiegokolwiek wsparcia finansowego. Istotniejszym problemem stał się jednak podział, jaki narósł pomiędzy artystami a organizatorami wystawy – obydwie strony zaczęły z biegiem czasu inaczej postrzegać kierunek, w jakim „sztuka awangardowa” miała podążyć w przyszłości. Rozbieżność tych wizji ujawniła się w nadziejach i marzeniach pokładanych w wystawie „Chiny/Awangarda”. Chodziło przede wszystkim o fundamentalny dylemat związany z organizacją „wystawy sztuki awangardowej”, a mianowicie: czy taka sztuka powinna zawierać kompromis ze zideologizowaną biurokracją w zamian za dostęp do oficjalnej przestrzeni wystawienniczej?
Wystawa „Chiny/Awangarda” zaznaczyła się jednak jeszcze mocniej ze względu na rozmaite nieuzgodnione i improwizowane działania artystów, takie jak „wystrzały z pistoletu”, „sprzedaż krewetek”, „obmywanie stóp” i „alarm bombowy”. W ich wyniku pokaz został zamknięty dwukrotnie w ciągu 15 dni trwania i przyciągnął uwagę mediów w kraju i za granicą. W sposób zupełnie nieprzewidziany przez organizatorów i artystów wystawa poprzedziła także istotne wydarzenie historyczne – dwa miesiące po niej studenci w całych Chinach rozpoczęli stopniowo spontaniczne protesty w ramach ruchu na rzecz demokracji, które zostały ostatecznie krwawo stłumione na Placu Tiananmen w czerwcu 1989 roku. Fakt, że wystawa „Chiny/Awangarda” odbyła się właśnie wtedy każe zastanowić się, czy z historycznej perspektywy nie była ona wydarzeniem nieuniknionym. Udzielenie rozstrzygającej odpowiedzi jest niemożliwe, lęk i niepokój emanujący z wystawy i powiązanych z nią incydentów, podobnie jak dwa wystrzały z pistoletu, które wybrzmiały w sali wystawowej, wyrażają ducha tamtego momentu w dziejach.
Anthony Yung
jest badaczem w Asia Art Archive w Hongkongu. Specjalizuje się w badaniach nad współczesną sztuką Chin. Jednym z czołowych projektów badawczych, które prowadził w ramach Asia Art Archive jest "Materials of the Future: Documenting Contemporary Chinese Art from 1980-1990", który dokumentuje sztukę współczesną w Chinach w latach 1980-1990, w ramach którego zebrano ponad 100 wywiadów z wiodącymi artystami, krytykami i akademikami tamtego czasu, a także zgromadzono liczne materiały archiwalne dotyczące sztuki w Chinach od późnych lat 70.do lat 90. XX wieku.