PRZECIW-PRACA 1
CZY WYZWOLĄ NAS MASZYNY?
Dzięki uprzejmości Biennale Warszawa
Muzeum Sztuki Nowoczesnej zaprasza na wykład Paula Masona prezentowany w ramach rezydencji Biennale Warszawa w Departamencie Obecności.
Kryzys i jego społeczne konsekwencje pokazały dobitnie, że kapitalizm nie działa. Czy jednak mamy jakiś pomysł co mogłoby go zastąpić? Zamiast oddawać się wymyślaniu utopijnych wizji Paul Mason proponuje poszukać zwiastunów innego, sprawiedliwszego świata w otaczającej nas rzeczywistości. Upadający kapitalizm nosi w sobie zarodki postkapitalizmu. Poziom rozwoju technicznego, ekspansja nowych technologii informacyjnych, czy robotyzacja tworzą przesłanki dla nowych form społecznej kooperacji, wytwarzania podmiotowości, demokracji bezpośredniej, a także takich przekształceń gospodarki, które mogą nas uwolnić od konieczności pracy. Jakie są bariery na drodze do postkapitalizmu? Jakie warunki muszą zaistnieć, by wyjście poza kapitalizm było możliwe?
Historyczne zdobycze klasy robotniczej i ruchu robotniczego, takie jak demokracja polityczna i społeczna są dziś kwestionowane. Czy to znaczy, że emancypacyjna rola walki robotników i robotnic uległa wyczerpaniu? Główny nurt debaty publicznej w Europie od lat wydaje się nie mieć w tej kwestii wątpliwości. Nowe formy kapitalizmu – sfinansjeryzowane, zglobalizowane, zdigitalizowane – odsyłają tradycyjne problemy związane z pracą – jej funkcją i znaczeniem dla reprodukcji systemu – na śmietnik historii. Sam postęp technologiczny zmienia świat i przesądza o tym, że stosunki pracy przestały być istotnym polem walki o kształt naszego życia.
A może fakt, że jak dotąd żadne nowe podmioty na lewicowej scenie nie zdołały uzyskać podobnej skuteczności co dawny ruch robotniczy, świadczy o potrzebie odbudowy politycznej siły pracowników? Ostatnie lata skutecznie obaliły większość teorii o końcu pracy z początków XXI wieku. Kryzys ekonomiczny, Arabska Wiosna i ruchy Occupy, bunty w chińskich i bengalskich strefach przemysłowych, strajki generalne w Indiach przypominają, że kwestia pracownicza znajduje się w samym sercu świata, w którym żyjemy. Antagonizm między siłą roboczą, a kapitałem nigdzie się nie ulotnił. To od oporu i walki pracowników i pracownic zależy dziś, czy przymus pracy w dalszym ciągu będzie określał ramy naszej egzystencji, czy uda się go przezwyciężyć. Innymi słowy marzenie o emancypacyjnym ruchu przeciw-pracy nie spełni się bez walki na polu stosunków produkcji.
Jak zatem wygląda mapa współczesnych ruchów pracowniczych? Jaka jest ich specyfika? Czy w obecnych warunkach konflikt na linii siła robocza-kapitał odgrywa kluczową rolę w zmianie społecznej? Czy stosunki pracy – rozproszone, zdestabilizowane, zglobalizowane nadal są tym poziomem społecznej rzeczywistości, gdzie podmiotowość klas ludowych może znaleźć punkt oparcia dla swego upolitycznienia i tym samym wpłynąć na układ sił społecznych?
Przemysław Wielgosz
Paul Mason
Dziennikarz telewizji BBC i Channel 4 specjalizujący się w tematyce gospodarczej. Za swoje reportaże był nominowany do nagrody Emmy i dwukrotnie do Nagrody Orwella. Prowadzi bloga. W Polsce ukazała się jego książki "Finansowy kataklizm. Koniec wieku chciwości" (2010) oraz "Skąd ten bunt?" (2013).