Jakie są nasze początki?
Zaangażowane figuracje w przedwojennej Europie Centralnej

  • Jakie są nasze początki?

Punktem wyjścia dla pierwszego panelu Konferencji jest położenie lewicowych artystów lat 30., którzy z uwagi na hermetyczną naturę i społeczną izolację awangardy diagnozowali jej porażkę, ale jednocześnie bazowali na awangardowej estetyce i rozwiązaniach formalnych mających stworzyć powszechnie zrozumiały język plastyczny.

Jak ten paradoks funkcjonował w Europie Środkowej? Jak zmieniał definicje sztuki zaangażowanej? Jak konfrontował się z pojęciami regionalnych i narodowych tożsamości? I jak doświadczenia lat 30. zostały wykorzystane w kolejnych dekadach?

 

ZAPISY
Na wydarzenia w ramach konferencji obowiązują zapisy. Formularz zapisowy zostanie uruchomiony na tydzień przed datą wydarzenia. Liczba uczestniczek i uczestników jest ograniczona. 

Formularz zgłoszeniowy został ukryty.

Magdalena Moskalewicz

jest historyczką sztuki, kuratorką i redaktorką zajmującą się sztuką dawnej Europy Wschodniej od wczesnych awangard po dzień dzisiejszy. Jej badania naukowe koncentrują się głównie na sztuce lat 50., 60. i 70., a praktyka kuratorska dotyczy kondycji posocjalistycznej i jej podobieństw do postkolonialności. Moskalewicz jest wykładowczynią w School of the Art Institue of Chicago, gdzie prowadzi zajęcia z zakresu studiów kuratorskich i muzealnych oraz historii sztuki nowoczesnej i współczesnej.

 

 

Julia Secklehner

jest pracowniczką naukową Wydziału Historii Sztuki Uniwersytetu Masaryka w Brnie. Uzyskała stopień doktora w dziedzinie historii sztuki na Courtauld Institute of Art w Londynie. Specjalizuje się w historii sztuki i kulturze wizualnej Europy Środkowej. Obecnie prowadzi badania nad modernizmami wernakularnymi i regionalnymi. Współtworzy projekt Continuity / Rupture: Art and Architecture in Central Europe, 1918-1939 (CRAACE) finansowany przez Europejską Radę ds. Naukowych.

 

 

Agata Pietrasik

jest historyczką sztuki. Ukończyła studia na Uniwersytecie Warszawskim i Freie Universität w Berlinie, gdzie napisała pracę doktorską na temat sztuki lat 40. w Polsce, poświęconą zachodzącym w tym dziesięcioleciu relacjom między estetyką, etyką i polityką. Jej zainteresowania badawcze obejmują powojenny modernizm w Europie, przedstawienia Holokaustu i II wojny światowej w sztukach wizualnych, a także ich współczesne konteksty polityczne i społeczne. Stypendystka Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej DAAD oraz Deutsches Forum für Kunstgeschichte w Paryżu. Obecnie pracuje nad projektem „How Exhibitions Rebuilt Europe: Exhibiting War Crimes in the 1940s” w ramach Getty/ACLS Postdoctoral Fellowships in the History of Art. Jej książka Art in a Disrupted World. Poland, 1939–1949 ukaże się wiosną 2021 roku nakładem Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

 

 

Nadia Plungian

jest historyczką sztuki i niezależną kuratorką. Mieszka w Rosji, pracuje w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Moskwie.
 

Julia Secklehner
Realizmy społeczne, nowa estetyka – fotografia zaangażowana w Europie Środkowej okresu międzywojennego

Środkowoeuropejska fotografia okresu międzywojennego kojarzona jest często z nowatorskimi eksperymentami awangardowych fotografów, takich jak Lászlo Moholy Nágy i Jaromír Funke. Fotografia modernistyczna wytworzyła jednak, zwłaszcza w latach 30., silną reprezentację sztuki społecznie zaangażowanej, która sytuowała człowieka w centrum zainteresowania. Negocjując przestrzeń między awangardowymi praktykami fotograficznymi, lokalnymi osobliwościami oraz wymogami fotografii robotniczej mającej ukazywać w realistyczny sposób życie proletariatu, młodzi, zaangażowani politycznie fotografowie i fotografki, m.in. Judit Kárász, Irena Blühová, Edith Tudor-Hart, Friedl Dicker-Brandeis, w znacznej mierze poświęcili się w swojej twórczości w latach 30. portretowaniu zmarginalizowanych społeczności zamieszkujących region. Obyci w świecie, oczytani i dysponujący siecią międzynarodowych kontaktów fotografowie i fotografki to postaci reprezentujące w środkowoeuropejskim modernizmie zwrot ku społecznie zaangażowanej figuracji, w której rozwoju ważną rolę odegrały kobiety.

Biorąc pod uwagę ich wspólne dążenie do włączenia zaangażowania społecznego w obszar fotografii modernistycznej, w moim wystąpieniu prześledzę genealogię zaangażowanej figuracji w środkowoeuropejskiej fotografii okresu międzywojennego przez pryzmat twórczości fotografów i fotografek działających w regionie. Odnosząc się do rozmaitych uwarunkowań lokalnych, jak warunki życia w dzielnicach biedy na obrzeżach Wiednia czy też ubóstwo na wiejskich terenach wschodniej Słowacji, fotografki i fotografowie tacy, jak Kárász, Blühová i Tudor-Hart byli jednocześnie członkami szerokiej sieci reprezentowanej w ramach takich grup i wydarzeń, jak Sociofoto i międzynarodowa wystawa Fotografii Społecznej w Pradze w 1933 roku. W oparciu o badania aspektów dokumentu społecznego i aktywistycznego fotomontażu jako obszarów działalności tego ponadnarodowego ruchu, stawiam tezę, że omawiani fotografowie i fotografki wytworzyli specyficzną formę zaangażowanej figuracji na polu fotografii, która formułowała wypowiedzi na tematy społeczne na bazie twórczych eksperymentów. Łącząc reagowanie na lokalne problemy, takie jak bieda na obszarach wiejskich czy fatalne warunki życia mniejszości, z działaniami na rzecz przystosowania fotografii modernistycznej do celów aktywizmu, pokazuję, że twórcy ci opracowali wizualne słownictwo służące sztuce społecznie zaangażowanej, której postulaty miały uniwersalny charakter, choć była ona jednocześnie głęboko zakorzeniona w lokalnych uwarunkowaniach kulturowych i społecznych.

 

 

Agata Pietrasik
Obierając ścieżki. Retrospektywne szlaki przez lata 30.

 Lata 30. XX wieku to okres pełen politycznych i artystycznych napięć i sprzeczności. Z jednej strony utożsamiany jest z powrotem do figuracji ze względu na rosnącą na całym świecie popularność socrealizmu, zarówno w Związku Radzieckim, jak i w USA. Z drugiej zaś strony nadal trwał awangardowy eksperyment, mimo że twórcy i ugrupowania artystyczne coraz częściej padały ofiarą prześladowań ze strony rosnących w siłę reżimów totalitarnych. Lata 30. stały się zatem czasem, gdy polityczna i społeczna skuteczność sztuki poddana została wyjątkowo wymagającej próbie. Na dziedzictwo tego okresu często powoływano się więc później w chwilach podobnych historycznych zawirowań, co widać na przykładzie słynnego powrotu Philipa Gustona do figuracji w latach 60.

Historyk i krytyk sztuki Mieczysław Porębski postawił tezę, że lata 30. dobiegły w istocie końca dopiero w 1946 roku, a wyznaczona w ten sposób rama czasowa stanowiła dla niego kluczowy punkt odniesienia i wskazywała drogi, jakimi tendencje w sztuce podążały w kolejnych dziesięcioleciach. Rozbudowując tę myśl, przeanalizuję niektóre z napięć ujawniających się w sztuce lat 30. z perspektywy historii Polski oraz wskażę punkty zbiegu między przedwojniem i powojniem. Moje dociekania koncentrują się na kwestiach politycznej skuteczności praktyk artystycznych, relacji sztuki z państwem i narodem, a także kształtujących się sposobach wymiany i rozpowszechniania dzieł sztuki. Poszukiwanie i zgłębianie tego rodzaju kruchych, lecz zauważalnych powiązań ujawnia ukryte dotąd rodowody i genealogie.

 

 

Nadia Plungian
Freski proletariatu. Wpływy symbolizmu we wczesnym radzieckim malarstwie monumentalnym

Wystąpienie poświęcone jest eksperymentalnemu językowi radzieckiej sztuki monumentalnej w latach 20. i 30., która poprzedziła socrealizm późnych lat 30. Podwaliny nowego monumentalizmu położyli Paweł Kuzniecow i Nikołaj Czernyszew – przedstawiciele rosyjskiego symbolizmu i wykładowcy w katedrze sztuki monumentalnej na wydziale malarstwa moskiewskiego Wchutiemasu. Ich studenci dążyli do syntezy estetyki dawnego rosyjskiego malarstwa ściennego, wczesnych fotomontaży i plakatów politycznych.

Inne wydarzenia z tego cyklu: