Gdzie kończy się Zachód?
Seminarium z Claire Bishop

Dla przekształcania się Zachodu w „były Zachód” znaczący wydaje się fakt, iż mimo rosnącego zainteresowania, z jakim spotyka się tam sztuka obszaru postsowieckiego, praktyki artystyczne tego regionu wciąż nie są w adekwatny sposób opisane. Język sztuki zachodniej zdaje się niewystarczający i – tak samo jak podział na „Wschod” i „Zachod” – zdezaktualizowany i niedostosowany do opisu przemian i nowych zjawisk. Jednocześnie, po przełomach roku 1989 i 1991 (rozpad ZSRR), wśród wschodnioeuropejskich artystów można zauważyć tendencję do przyjmowania jednej z dwu przeciwstawnych postaw: zdecydowanej akceptacji Zachodu i „naturalnej doń przynależności” lub całkowitego oddzielenia się od niego, a nawet odrzucenia zachodnich modeli.

W tym kontekście fenomen sztuki rosyjskiej lat €˜90. i ’00. wydaje się niezwykle istotny. Pomimo dominującego (często wręcz kolonialnego) charakteru kultury zachodniej, sztuka rosyjska rzadko przyjmowała zachodnie wzorce, najczęściej przechodząc wobec nich obojętnie, adoptując je tylko w czysto technicznym i lokalnym sensie lub zdecydowanie je odrzucając. Sztuka z byłego Związku Radzieckiego zdaje się być zupełnie osobna: nie poddaje się klasyfikacjom i mimo, że geograficznie nieodległa, pozostaje nieznana i pewien sposób niedostępna.

Celem seminarium jest zbadanie współczesnych zjawisk artystycznych na obszarze byłego Związku Radzieckiego i próba wypracowania alternatywy dla tego, co – bardzo generalizując – określa się mianem sztuki „byłego Wschodu”. Seminarium ma też pokazać złożoność i stopniowalność opozycji „Wschód-Zachód”, która stoi w centrum zainteresowania projektu „Former West” i którą będziemy krytykować, komplikować i rozszerzać. Będziemy także badać granice i ograniczenia totalizującego dzisiejsze myślenie pojęcia „Zachodu” i jego słownika. Chcemy zająć się tymi aspektami współczesnej sztuki wizualnej oraz dyskursu, których „Zachód” nie jest w stanie właściwie opisać w ramach istniejących terminologii. W tym sensie seminarium wprowadza kontrapunkt w badania „byłych” – i Wschodu, i Zachodu.

Dwudniowe seminarium „Gdzie kończy się Zachód?” obejmie cztery sesje tematyczne, poświęcone rosyjskiej scenie artystycznej od początku lat 90.:

praktyki – wprowadzenie w najbardziej znaczące praktyki artystyczne, które ukształtowały rosyjską sztukę postransformacyjną, ze szczególnym uwzględnieniem kontaktów między twórcami (współczesnej oraz historycznej sceny artystycznej)

wystawy – studia przypadku poświęcone kluczowym wystawom, mające na celu przypisanie odniesień, strategii artystycznych oraz estetyk wspólnych „byłemu” Wschodowi i „byłemu” Zachodowi

instytucje – opisanie najważniejszych przestrzeni tworzonych i prowadzonych przez artystów, centrów sztuki, czasopism i fundacji oraz odpowiedź na pytanie , jak i dlaczego instytucje te tak znacznie zmieniły się od wczesnych lat 90.

dyskursy – analiza kluczowych idei, teorii i ram krytycznych, które ukształtowały samowiedzę rosyjskiej sztuki wizualnej. Główne zagadnienia seminarium to:

„wzajemne projekcje”: jak rosyjscy artyści i kuratorzy postrzegają Zachód i w jaki sposób najważniejsze wystawy w europejskich instytucjach (wschodnich i zachodnich) przedstawiają Związek Radziecki od początku lat 90.

korzenie i spuścizna awangardy (rozwinięcie tematów poruszonych na tegorocznej konferencji „Former West” w Van Abbemuseum) – z perspektywy artystów rosyjskich i ich stosunku do tej historii.

źródła ambiwalentnych postaw: między akceptacją i identyfikacją a całkowitym odrzuceniem „Zachodu”.

W seminarium udział wezmą : Boris Groys, Ekaterina Degot, Viktor Misiano, Keti Chukhrov, David Riff, Alexei Penzin, Ilya Budraitskis, Edit Andras, Inke Arns, Sarah Wilson, Tomas Pospiszyl, Olga Briukhovetska, Nadim Samman, Maciej Gdula.

Projekt zrealizowany w ramach FORMER WEST, projektu edukacyjnego, wydawniczego i wystawienniczego (2008–2013), zainicjowanego i zorganizowanego przez BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, Holandia, i wspartego przez Mondriaan Foundation, EU Culture Programme, European Cultural Foundation, i Miasto Utrecht. wiecej informacji: www.formerwest.org.