Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX I XXI wieku

Publikacja „Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX I XXI wieku” towarzyszy wystawie zorganizowanej w 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej, w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie w dniach 30.08–17.11.2019.

Czy historia się powtarza? Czy przestaliśmy bać się wojen i przemocy? Jakie obrazy mogą przemówić do wyobraźni, organizować sprzeciw, inicjować wspólnotowe projekty?

Książka i wystawa „Nigdy więcej” to reakcja na niepokoje związane z intensyfikacją języka nienawiści i aktów przemocy w sferze publicznej. Przemocy, która często przybiera historyczny kostium i odwołuje się do skompromitowanych symboli. W 80. rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej przyglądamy się antyfaszystowskiej i antywojennej tradycji, pytając, czy dziś możemy się od niej czegoś nauczyć.

W książce koncentrujemy się na dwóch momentach historycznych i na emblematycznych dla nich przedstawieniach. O początkach silnego międzynarodowego ruchu antyfaszystowskiego oraz powstaniu Guerniki Picassa piszą w klasycznych już tekstach, po raz pierwszy przełożonych na polski, T.J. Clark i Francis Frascina; David Crowley śledzi skomplikowaną i bardzo polityczną recepcję tego obrazu. Latom 30. poświęcony jest też tekst Doroty Jareckiej o formowaniu się postaw antyfaszystowskich w kręgu Grupy Krakowskiej.

Natomiast o latach 50. i wystawie Arsenał widzianej jako próba przezwyciężenia korupcji antyfaszyzmu w stalinizmie pisze Łukasz Ronduda, a obrazowi, z którym przede wszystkim kojarzony jest Arsenał, Napiętnowanym Marka Oberländera, poświęca swój esej Piotr Słodkowski. Z pytaniem o prawomocność i użyteczność historycznych analogii mierzymy się w rozmowie z Dorotą Sajewską i Krzysztofem Pomianem. Książkę zamyka kalendarium działań artystek i artystów przeciw wojnie i przeciw faszyzmowi.

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Siła i słabość historycznych analogii. Jakie tradycje są do wykorzystania? Z Dorotą Sajewską i Krzysztofem Pomianem rozmawiają Joanna Mytkowska i Katarzyna Szotkowska-Beylin

T.J. Clark
Picasso i prawda. Mural

Francis Frascina
Picasso, surrealizm i polityka w 1937 roku

David Crowley
Guernica: Warszawa, Londyn, Monachium, Nowy Jork

Dorota Jarecka
„Krajobraz jeden”. Grupa Krakowska i problem antyfaszyzmu

Piotr Słodkowski
Widzieć Arsenał! Napiętnowani jako świadectwo pozagładowej egzystencji Żydów polskich

Łukasz Ronduda
Kiedy postawy stały się formą. O redefinicjach humanizmu jako działaniu krytycznym w malarstwie i filmie okresu odwilży

Michał Kozłowski
Propaganda faszystowska. O nieuchwytnej istocie faszyzmu historycznego

Bogna Stefańska, Jakub Depczyński, Aleksy Wójtowicz
Robotnice sztuki przeciw faszyzmowi. Kalendarium antyfaszystowskich i antywojennych działań artystek i artystów w XX i XXI wieku