Kiedy rano otwieram oczy, widzę film. Eksperyment w sztuce Jugosławii w latach 60. i 70.

Zapraszamy w podróż do kraju, którego już nie ma, a który wytworzył najważniejszy w naszej części Europy mit sztuki radykalnej.

Kiedy rano otwieram oczy, widzę film. Eksperyment w sztuce Jugosławii w latach 60. i 70. to książka zainspirowana pierwszą wystawą zorganizowaną przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.Kuratorka wystawy i redaktorka książki, Ana Janevski, lokuje narodziny nowych tendencji w sztuce przełomu lat 60. i 70. poza jej granicami – w amatorskich klubach filmowych, w których eksperymenty przeprowadzali nieobciążeni artystycznością przedstawiciele różnych dziedzin wiedzy i kultury. Książka pokazuje związki kina amatorskiego – rozkwitającego w byłej Socjalistycznej Federacyjnej Republice Jugosławii dzięki publicznemu mecenatowi – ze sztukami wizualnymi i wzajemne oddziaływanie filmowców i artystów innych dziedzin.

To właśnie artyści i filmowcy jugosłowiańscy jako pierwsi artyści neoawangardowi w bloku wschodnim próbowali badać własne uwikłania w rzeczywistość, jako pierwsi zaproponowali projekt jej alternatywnej modernizacji, różnej od tej, którą proponowały socjalistyczne władze. Specyficzne usytuowanie na styku sztuki modernistycznej i strategii postkonceptualnych oraz postminimalistycznych, na styku dwóch światów: zachodniego kapitalizmu i wschodniego komunizmu generowało oryginalne, niepowtarzalne fenomeny artystyczne, niemogące się pojawić nigdzie poza Jugosławią i tamtym czasem: twórczość Gorana Trbuljaka, Tomislava Gotovaca, Sanji Iveković, Dalibora Martinisa czy Mariny Abramović.

Autorką tekstu o eksperymentalnej sztuce i filmie jugosłowiańskim jest Ana Janevski, kuratorka MSN, od poł. 2011 kuratorka MoMA w Nowym Jorku. Autorzy pozostałych tekstów to belgradzki krytyk sztuki i kurator Stevan Vuković oraz znawca awangardy filmowej i sztuki lat 70., kurator MSN Łukasz Ronduda.

Poza tym w książce:

• dział ARCHIWUM z tekstami po raz pierwszy tłumaczonymi na polski (często nie przekładanymi wcześniej na żadne języki): manifestami, pisanymi na gorąco komentarzami, a nawet wierszami. Wśród autorów m.in. twórcy filmów i antyfilmów Želimir Žilnik i Mihovil Pansini oraz amerykański badacz filmu awangardowego P.Adams Sitney.
• rozmowa z Tomislavem Gotovacem, chorwackim reżyserem, konceptualistą i performerem – o tym, że wszystko jest filmem.
• obszerny wybór prac pokazywanych na wystawie: od performansów grupy Gorgona do Sanji Iveković, od prac konceptualnych do kadrów z filmów amatorskich.