Odmieńcza rewolucja. Performans na cudzej ziemi

Anarchistyczna, a więc z definicji antytotalitarna, odmieńcza rewolucja była totalna.

Polegała bowiem na przekraczaniu wszelkich granic – tego, co piękne, tego, co stosowne, tego, co uznane, tego, co bezpieczne i tego, co silne. Jej narzędziem był performans – gatunek sztuki, a zarazem strategii społecznej, który zagarnia na swój użytek cudze przestrzenie, sprawiając, że literatura, teatr, sztuki wizualne, taniec i życie nieodwołalnie tracą autonomię wobec siebie nawzajem. Narzędziem performansu była zaś często odmieńczość, czyli queer – brak uznania dla kulturowych norm pętających wyobraźnię, pragnienia, ekspresję i fantazję.

Ta książka to tylko mały wycinek historii performansu, historii queeru, historii Nowego Jorku, historii kontrkultury i zarazem popkultury. Wycinek trochę inny niż te najbardziej znane i najczęściej opowiadane, bo więcej tu kobiet, a mniej muzyki, więcej teatru, a mniej Warhola, choć i teatr nie ten, co zwykle. Opowiada o historii odmieńczego performansu (słowo to rozumiane jest tu bardzo szeroko) na Manhattanie – na scenie, w piwnicy, w klubie i na ulicy – od lat sześćdziesiątych po dziewięćdziesiąte, z wycieczkami w przyszłość i w przeszłość, a nawet do Polski.

„Performans na cudzej ziemi” to metafora odmieńczej inwazji w przestrzeń publiczną […]. A że żyjemy dziś w czasach narastającej niepewności i tymczasowości – poczucia, że odmieńcy wciąż nie są u siebie, że ta ziemia jest wciąż cudza – powrót do tamtej, owocnej przecież, choć nie bez strat i ofiar, rewolucji może być inspiracją, konsolacją, konspiracją, czyli lekcją obywatelskiego i społecznego nieposłuszeństwa. Joe Cino, Jack Smith, Jonas Mekas, Ellen Stewart, Laurie Anderson, John Vaccaro, Yvonne Rainer, Charles Ludlam, Karen Finley, Penny Arcade, David Wojnarowicz, Eileen Myles – to jedynie przykładowe nazwiska spośród setek czy tysięcy re-kolonizatorów, którzy swoimi nowymi rytuałami odmienili nie tylko Nowy Jork, ale i współczesną sztukę, kulturę i myśl teoretyczną".

fragment książki

Joanna Krakowska

historyczka współczesnego teatru, eseistka i redaktorka. Profesorka w Zakładzie Historii i Teorii Teatru w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Wicenaczelna miesięcznika „Dialog". Za monografię „Mikołajska. Teatr i PRL” została nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2012. W 2017 roku otrzymała Nagrodę im. Jerzego Giedroycia za książkę „PRL. Przedstawienia”.

O serii

mówi muzeum to wspólna seria Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i wydawnictwa Karakter. Publikujemy książki poświęcone współczesnej sztuce i architekturze – biografie, opowieści o ważnych i żywych zjawiskach, teksty krytyczne. Grono odbiorców współczesnej kultury rośnie; chcemy pokazać, że pisanie o sztuce i artystach może być pasjonujące i stać się inspiracją także dla osób niezwiązanych na co dzień ze światem artystycznym.