GRZEGORZ KLAMAN, ZAKOPYWANIE KSIĄŻEK, 1987 (1-1/1)
W 1987 roku Grzegorz Klaman – rzeźbiarz i założyciel Galerii Wyspa – zakopał na Wyspie Spichrzów w Gdańsku książki Marksa, Kanta, Hegla i innych klasycznych filozofów. Działanie to było realizacją wypracowanej przez artystę koncepcji Archeologii Odwrotnej.
„Wyjście z biegu czasu teraźniejszego, liniowe w czas totalny, lub bezczas. Kierunek tego biegu nie jest już wiążący, bo nie korzystam z pojęć rozwoju i postępu. Możemy dokonywać wielokierunkowych substytucji znaczeń. Poprzez wstawienie się w otoczenie lub sytuację stworzoną i rozumianą przed wiekami i poprzez doznania czasu i przestrzeni lub bezczasu odkopujemy ważkie dla teraźniejszości znaczenia. Odwrotnie, niż przykładając teraźniejszą świadomość – odgrzebujemy znaczenia przeszłości. To właśnie mam na myśli, mówiąc o archeologii odwrotnej. (Wkopane kamienie. Substytucja upływu czasu przez zmianę sytuacji przestrzennej. Kultura i wiedza mówi nam, że to co dawne i minione odkopujemy. Działając zgodnie z wyżej wyjaśnionym impulsem zakopałem współczesne pozostałości.)
(…)
„Wyspa Spichrzów jest miejscem (eksterytorium) wyzwalającym szczególne odczucie przestrzeni historii, tego co byłe i jednocześnie uczestniczące, obecne jako nawóz kulturowy, fermentujące złoża. Pracując na „Wyspie” czerpałem ze świadomości wielu warstw pod stopami, gruzu, ziemi, spalonego zboża, zwęglonych podłóg itd. Ciągle napotykałem utracone fragmenty, warstwy przywracane, które wpływają na kształt teraźniejszy powstających w tym miejscu realizacji. Konstytuowanie mediów w obliczu miejsca, powoływanie ich, które jest zarazem odczytywaniem. Retrospektywa negatywu w pozytyw, zagospodarowanie zdegradowanego, które nigdy nie utraciło inspirujących treści.”
[Grzegorz Klaman. Akcje Figury Obiekty. Gdańsk 1992]
