TERESA MURAK (1-1/1)

W styczniu 1989 roku Teresa Murak zrealizowała w Chełmie performans Szuwary. Artystka pieczołowicie wydobywała z rzeki Uherka muł i trawę, które zostały przeniesione do przestrzeni Galerii 72 w Muzeum Ziemi Chełmskiej. Murak rozłożyła na ścianie i podłodze galerii pokaźną ilość materiałów organicznych, które po wyschnięciu obumarły.

W 2016 roku artystka zmieniła tytuł pracy ze "Szlamu" na "Szuwary".

„Muł wydobywany był z rzek, które przepływały przez miasto, w którym znajdowała się przestrzeń ekspozycyjna, na przykład do warszawskiej realizacji wydobyto go z niewielkiej rzeki Bach na terenie Ursynowa. Użycie błotnistej substancji było dla artystki jednoznaczne z wyeksponowaniem właściwości naturalnego ekosystemu, gdzie w mikroskali ścierają się siły życia i śmierci: rozkład martwych roślin i zwierząt, przeobrażanie larw, produkcja skały klastycznej itd. Bagno jest środowiskiem życia różnych mikroorganizmów, ale i produktem ubocznym licznych procesów naturalnych. Działania Teresy Murak z mułem stanowią łącznik pomiędzy akcjami poza przestrzenią galeryjną czy muzealną oraz organicznymi (a więc podlegającymi metamorfozie) instancjami w instytucjach sztuki. Tym samym, sklasyfikować je można według smithsonowskich terminów: jako podróż z miejsca (site, „prawdziwe miejsce”, znajdujące się w konkretnym punkcie na mapie, niedostępne dla widza – świat, którego człowiek nie naruszył) i nie – miejsca (non – site, „sztuczne miejsce”, sterylne, będące na przykład salą galeryjną lub muzealną – świat „zredagowany”). Miejsce reprezentowane może być w nie – miejscu za pomocą próbek materiału (skały, ziemia, muł etc.), jak i dokumentacji fotograficznej i filmowej, notatek oraz map. Kolejnym istotnym terminem wprowadzonym przez Roberta Smithsona, użytecznym przy interpretacji prac Teresy Murak jest przemieszczenie (displacement), które określa podróż z miejsca do nie – miejsca, w tym przypadku mułu wydobytego z rzeki do galerii, gdzie rozprowadzany był on na ścianach i w kątach pomieszczeń. Muł stawał się pasem transmisyjnym dla prymitywnej energii – wysychające i łuszczące się muliste obrazy „wykonywały pracę”, następowała nieuchronna metamorfoza organicznych komponentów dzieła. Stosując lingwistyczne analogie Smithsona, muł na ścianie jest synekdochą, przywołującą prawdziwy świat znajdujący się poza murami galerii”.

[S. Cichocki, Prace ziemne. Teresa Murak i uduchowienie szlamu, [w:] Teresa Murak. Do kogo idziesz, Galeria Labirynt, Lublin 2012.]

Teresa Murak jest jedną z prekursorek polskiego performansu, sztuki ziemi oraz działań w przestrzeni publicznej. Wybór dokumentacji trzech prac artystki akcentuje trzy główne wątki jej twórczości z lat 70. i 80. – pracę z krajobrazem, performans z użyciem materiałów organicznych (nasiona, rozczyn chlebowy etc.) oraz spektrum wiary (akt religijny, dar, budowanie wspólnoty).