W sercu wspólnoty
Projekt
W 2014 roku Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie wraz z kijowską platformą Open Place i melitopolskim Muzeum Historii Regionalnej rozpoczęło ponadroczny projekt „W centrum wspólnoty”, celem którego jest przywrócenie Muzeum w Melitopolu oraz innym, podobnym instytucjom kultury swojej społecznej roli utraconej w wyniku rozpadu ZSRR.
Melitopol - miasto nazywane „wrotami Krymu” – położone jest w południowej Ukrainie, około 100 km od półwyspu Krymskiego. Ze swoimi 150 tysiącami mieszkańców, jak na ukraińskie proporcje, należy do miast małych. Mimo iż jego historia sięga jeszcze czasów scytyjskich (co obrazują znajdujące się pod miastem kurhany i wykopaliska), przez ostatnie 70 lat podzieliło los podobnych radzieckich miast - zorganizowane wokół i dla prężnie rozwiniętego przemysłu mechanicznego, nie dostrzegało podstawowych potrzeb mieszkańców, bazując głównie na założonych kategoriach życia homo sovieticus - dzielnicach przemysłowych (miejsca pracy) i dzielnicach mieszkaniowych (miejsca odpoczynku po i przed pracą). Niewytworzenie się jakiejkolwiek tkanki publicznej, będącej przestrzenią spotkań czy debat kulturalno-politycznych, niedostatek instytucji mogących te cele realizować, jak również archaiczność istniejących domów kultury i muzeów, doprowadziły do krańcowej atomizacji struktur społecznych i kulturalnych w tym mieście.
Tymczasem ponad 20 lat istnienia niezależnej Ukrainy doprowadziło do zauważalnych przemian w życiu gospodarczym i kulturalnym lokalnej społeczności. Upadek istniejących zakładów przemysłowych zaburzył ustanowioną, radziecką hierarchię miasta, a przemiany społeczne doprowadziły do artykulacji potrzeb ludności. Potrzeb społecznego dialogu, dyskusji, chęci wprowadzania zmian i partycypacji w zarządzaniu miastem, które nie mogą znaleźć ujścia ze względu na brak sprofesjonalizowanych instytucji/jednostek mogących odpowiednio nakierunkować zaangażowany potencjał ludzki.
„W sercu wspólnoty” to projekt zainicjowany przez Platformę Artystyczną „Open Place” (Kijów) i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Zadaniem projektu jest sformułowanie efektywnego modelu społecznie zaangażowanej instytucji, która jest w stanie odgrywać rolę nie tylko pośrednika, lecz również katalizatora w społecznej sieci lokalnej wspólnoty. Laboratorium tego projektu na najbliższe kilka miesięcy stanie się Muzeum Regionalne w Melitopolu. Prowadzone tam działania, obejmujące szeroki zakres reform samej instytucji, jak i propozycja nowego programu opierającego się na serii wykładów, warsztatów i konsultacji ma zakończyć się przekrojową wystawą podsumowującą ponad pół roku wspólnej pracy ekspertów, artystów, kuratorów i lokalnej społeczności. Organizatorzy liczą, że projekt ten pomoże odpowiedzieć na pytania: jak ukształtowana jest pamięć zbiorowa? Jaka może być rola małego muzeum w życiu wspólnoty? w jaki sposób rozwój instytucji kulturalnej może być związany z rozwojem lokalnej społeczności? Przykład Muzeum w Melitopolu – jak oczekują organizatorzy - może stać się zaczynem do działań w innych instytucjach podobnego profilu, które wciąż nie potrafią odnaleźć swojej roli w dynamicznie zmieniającym się i coraz bardziej samoświadomym społeczeństwie obszaru post-radzieckiego.
Projekt „W sercu wspólnoty” realizowany jest w ramach programu TANDEM – Cultural Managers Exchange Ukraine, zainicjowanym przez European Cultural Foundation (Amsterdam) i MitOst (Berlin). Program jest realizowany przez MitOst i Insha Osvita (Kijów) oraz wspierany przez Federalne Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Berlin) w ramach Dialogue for Change.
Współpraca kuratorska i organizacyjna
- Katia Szczeka, Maciej Wołosiuk, Marta Skowrońska (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie)
- Jurij Kruczak i Julia Kostierewa (Open Place)
- Leila Ibrahimowa (Melitopolskie Muzeum Historii Regionalnej)
Program warsztatów
- 23-27 maja – warsztaty z Mykolą Skybą
- 12-16 czerwca – warsztaty z Oleksijem Radynskim
- 26-30 czerwca – warsztaty z Ninoj Chodoriwskoj i Janą Salachową (Teatr dla dialogu)
- 7-11 sierpnia – warsztaty z Gabrielom Bulisovą i Markiem Isaakiem
- 14-18 sierpnia – warsztaty z Jurijem Kruczakiem i Julią Kostierewą (Open Place)
- 21-25 sierpnia – warsztaty z Data Czigcholaszwili i Nini Palawandiszwili (GeoAIR)
- 25 września 2015 – otwarcie wystawy podsumowującej działania w ramach projektu
Mykola Skyba - dyrektor i współzałożyciel organizacji pozarządowej „Agencja strategii kulturalnych”. Zakończył wydział historyczny Państwowego Uniwersytetu w Kijowie im. T. Szewczenki (2001) i studia podyplomowe ze specjalizacji „etnologia”. Bada procesy socjalno-kulturalnych transformacji ukraińskiego społeczeństwa i kulturowe kody ekonomii. Jako ekspert w dziedzinie polityki kulturowej śledzi dynamikę zmian wartości i ich wpływ na rozwój społeczeństwa, przygotowuje analizy rozwoju muzealnictwa i procesów formowania się kreatywnej ekonomii oraz sfery twórczej. Mykola Skyba w środowisku muzealnym działa od 1994 roku. Przeszedł drogę od młodszego współpracownika naukowego w Okręgowym Muzeum Artystycznym w Chmielnickim do zastępcy dyrektora Narodowego Muzeum Artystycznego Ukrainy. W latach 2005-2006 pracował jako starszy konsultant wydziału etnopolityki Narodowego Instytutu Badań Strategicznych przy Prezydencie Ukrainy. W latach 2007-2008 kierował departamentem rozwoju Kulturalno-artystycznego i Muzealnego Kompleksu „Mysteckij Arsenal”, brał udział jako członek jury podczas wyboru projektu architektonicznego na rozbudowę kompleksu. Od kwietnia 2009 do kwietnia 2010 roku był kierownikiem działu analiz i prognozowania muzealnictwa przy Ministerstwie Kultury i Turystyki Ukrainy, brał udział w opracowywaniu zmian w Ustawie o muzeach i muzealnictwie. Od grudnia 2012 do marca 2013 był ekspertem Regionalnego biura monitoringu i instytucjonalnego rozwoju programu „Kultura”; w tym okresie przygotował analityczny wykład o stanie kultury i polityki kulturalnej Ukrainy. Od marca 2014 roku współtworzy i moderuje Platformę strategicznych inicjatyw „Kultura 2025”. Był kuratorem wielu projektów artystycznych, m. in.: „Równonoc” (2009), „Oikos” (2011), „Ładunek kultury” (2012), „Wytrzymałość materiałów” (2014). Autor treningów z rozwoju myślenia systemowego
Oleksij Radynski - pisarz, reżyser, członek Naukowo-badawczego Centrum Kultury Wizualnej założonego w Kijowie w 2008 roku. Od 2001 roku był redaktorem ukraińskiej edycji „Krytyki politycznej”. Jego teksty były niedawno opublikowane w czasopiśmie e-flux oraz w publikacjach: „Radziecki modernizm 1955-1991: Nieznane historie”; „Post-post-radziecki? Sztuka, polityka, społeczeństwo w Rosji na granicy dziesięcioleci”; „Słodkie lata sześćdziesiąte: duchy i upiory równoległej awangardy” oraz inne. Jego ostatnie filmy to „Przypadek w muzeum” (2013) oraz „Integracja” (2014). Prace Oleksija były wystawiane na: „Private Nationalism”, Open Gallery, Bratysława (2015); „Szara Zona”, Fabryka, Moskwa (2014); „Through Maidan and Beyond” Architektur Zentrum Wien, Wiedeń (2014); „Museum of Immortality”, Ashkal Alwan, Bejrut (2014); „Art Under a Dangerous Star”, tranzit.hu, Budapeszt (2014); „Po zwycięstwie”, Ermilov-center, Charków (2014); „Urojone archiwa”, Centrum Lesia Kurbasia, Kijów (2014); „Am a Drop in the Ocean: Art of Ukrainian Revolution”, MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie (2014); „Ukrainian News”, CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie (2013); „Breaking the News”, 7 Biennale Sztuki w Berlinie, Kunst Werke, Berlin (2012).
Nina Chodoriwska i Jana Salachowa (Teatr dla dialogu)
Nina Chodoriwska - absolwentka Kijowskiego estradowo-cyrkowego college'u, Kijowsko-Mohylańskiej Akademii i międzynarodowych studiów magisterskich z badań nad performensem (Finlandia, Wielka Brytania, Serbia). W przeszłości - aktorka show i eksperymentalnych teatrów, obecnie - praktyk sztuki dla społeczności, polityczna i socjologiczna dziennikarka. Praktykuje metodykę „teatru uciśnionych”.
Jana Salachowa - aktywistka w dziedzinie ochrony praw człowieka i przeciwdziałania dyskryminacji, praktykuje metodykę „teatru uciśnionych”.
Gabriela Bulisova i Mark Isaak
Gabriela Bulisova - urodziła się na terenie byłej Czechosłowacji. Uczęszczała do szkoły artystycznej, studiowała historię sztuki w college'u i chciała zrobić karierę artystyczną. Wszystko zmieniło się w momencie, w którym w jej ręce wpadła stara kamera 35 mm: „to był rzeczywiście przełomowy moment w moim życiu. Od razu poczułam się pewnie z kamerą w rękach i jednocześnie zrozumiałam, że to właśnie przy pomocy fotografii chciałabym wyrazić siebie i opowiedzieć historie o otaczającym mnie świecie.” Gabriela Bulisova nigdy nie studiowała dziennikarstwa fotograficznego. Jej wykształcenie to hybryda sztuk wizualnych i fotografii dokumentalnej, a jej kariera to próba połączenia tych różnych praktyk. Artystka stara się przetransportować istotne historie do praktyki artystycznej, a personalne względy estetyczne przekształcić w praktykę dokumentalną.
Mark Isaak - artysta pracujący z fotografią i wideo. Zakończył Instytut Sztuki Maryland w Baltimore na fakultecie fotografii i obrazów cyfrowych (2008). Jego prace były wystawione w galeriach USA oraz w innych krajach. Prace artystyczne Isaaka orientują się na naszych możliwościach pozytywnych zmian w epoce nasyconej elektronicznymi środkami masowej informacji i kulturą konsumpcyjną. Jak możemy osiągnąć bardziej wyraźną wizję siebie i świata nas otaczającego w epoce panowania komercji i środków masowej informacji? Jak możemy zrozumieć szczere, ludzkie oddziaływanie i wzajemne relacje w epoce zdominowanej przez komunikację elektroniczną? Jak możemy stworzyć pozytywne i długoterminowe strategie wpływu w momencie, w którym wiara w nasze zdolności do osobistego i politycznego rozwoju są wyraźnie słabsze? Manifestując trudności spotykamy się w nadzwyczajnie złożonym, socjalno-politycznym środowisku, jednocześnie inicjując poczucie nowych możliwości.
Jurij Kruczak i Julia Kostierewa (Open Place)
Jurij Kruczak - artysta, uczestnik wielu ukraińskich i międzynarodowych projektów. Prace Kruczaka w przestrzeni publicznej transformują widzów w aktorów, a przy tym badają społeczeństwo i jego wewnętrzne relacje, co pozwala na uwypuklenie i interpretację społecznych struktur w środowisku miejskim. Żyje i pracuje w Kijowie. Julia Kostierewa - artystka. W swoich pracach Kostierewa zwraca uwagę na „bytność” zapomnianych obiektów, przestrzeni i miejsc oraz potencjał ich dalszego istnienia. W kręgu jej zainteresowań leżą wzajemne relacje pomiędzy człowiekiem a światem materialnym, które analizuje przy użyciu współczesnych praktyk artystycznych. Żyje i pracuje w Kijowie.
Data Czigcholaszwili i Nini Palawandiszwili (GeoAIR)
Nini Palawandiszwili urodziła się i wychowała w Tbilisi (Gruzja). Jest absolwentką historii sztuki w Tbilisi oraz zakończyła UdK w Berlinie - fakultet społecznej i przemysłowej komunikacji. W 2006 roku Nini przyłączyła się do artystycznej inicjatywy GeoAIR i od tej pory aktywnie zajmuje się działalnością kuratorską oraz organizacją międzynarodowych projektów wymian zarówno w Gruzji, jak i poza jej granicami. Dzięki swoim projektom Nini bada społeczne i polityczne konteksty i ich interpretacje w odniesieniu do działań artystycznych i sztuki współczesnej. W kręgu jej zainteresowań leży praktyka artystyczna, która wypracowuje innowacyjne formy i znajduje język, dzięki któremu można mówić o politycznych i społecznych problemach.
Data Czigcholaszwili - działa na pograniczu stosowanej antropologii społecznej i sztuki współczesnej, analizując jednocześnie związki między nimi poprzez badania teoretyczne i społeczno-artystyczne projekty. Data jest przede wszystkim zainteresowany miejską i wizualną antropologią, etnografią, społecznie zaangażowanymi praktykami artystycznymi, przestrzenią publiczną, pamięcią, migracją, foodways (jedzenie w kulturze, tradycjach i historii) - te tematy przecinają się zazwyczaj wzajemnie w pracach Czigcholaszwili, do których angażuje on nierzadko innych ludzi czy wręcz całe społeczności.