Filmoteka Muzeum

Linie lotnicze to dwukanałowa projekcja wideo przedstawiająca grupę ludzi, którzy spotkali się, żeby polecieć radzieckim samolotem z 1949 roku, Lisunov 2, nad Budapesztem i jego okolicami. Pasażerowie nie są przypadkowi. Pochodzą z Syrii, Mongolii, Nigerii, Bułgarii, Rosji, Serbii, Wielkiej Brytanii, Chin, Węgier. Jest wśród nich bezdomny, gej, dwóch Cyganów, Żyd, lesbijka. Są też dwaj przedstawiciele węgierskiej skrajnej prawicy: organizacji Magyar Garda [Straż Węgierska] i Goj Motoroszok [Nieżydowscy motocykliści]. Wideo pokazuje jednocześnie wydarzenie, które miało miejsce 21 października 2007 roku – zaprzysiężenie nowych członków Straży Węgierskiej.

Liniach lotniczych polityka jest rozumiana w sensie fundamentalnym – jako pytanie, w jaki sposób ludzie dzielą daną im przestrzeń jako grupa, a precyzyjniej – jak w tej przestrzeni ludzkie ciała względem siebie się zachowują.

W projekcie istotnym bohaterem jest stary samolot. Piękny, ale za mały, za ciasny, ciemny i niezbyt komfortowy. Skonstruowany w późnych latach 40. lata do dziś. W Liniach lotniczych posłużył jako figura Węgier, taki właśnie ma napis na boku: Magyarorszag. To czy samolot poleci bezpiecznie jest zależne zarówno od umiejętności pilota, jak również od zachowania pasażerów – czy dotrzymają umowy i nie zdecydują się na otworzenie drzwi albo wyrwanie drążka pilotowi. W ten sposób samolot staje się symbolicznym terytorium (gdzie mniejszości stają się większością), na którym grupa ludzi umawia się, że spędzi razem godzinę, mimo tego, że konflikty między członkami grupy nie są w żaden sposób rozwiązane. Co więcej, jeden z ultraprawicowych pasażerów łamie reguły i stojąc w samolocie nagrywa wszystko, co dzieje się na pokładzie – próbuje skonstruować swoją własną opowieść o tym wydarzeniu.

Linie podziału zarysowują się przy okazji przedstawiania się pasażerów i paru opowieści, jakie przytaczają. Ponieważ akcja wycieczki na lotnisko i samego lotu odbywa się równolegle z akcją przysięgi Magyar Garda na placu Bohaterów w Budapeszcie, więc każde słowo bohaterów lotu komentowane jest gestami paramilitarnie zorganizowanej prawicy.

Podczas lotu przeważa lęk. Niektórzy pasażerowie mają mdłości. Wycieczka, która miała być przyjemnością zamienia się w porażkę. Samolot nie jest w stanie utrzymać stabilnego toru. Nie jest też wyposażony w nowoczesne urządzenia regulujące ciśnienie i zapewniające komfort pasażerom. Nawet rytualny toast jest w jakimś stopniu wymuszony, bo rzadko komu szampan smakuje. Stewardessa jest tak dziwaczna jak dziwaczny jest stary, niewygodny samolot. Nic więc dziwnego, że po odbytym rejsie pasażerowie z ulgą wracają na ziemię.

W zestawieniu obu obrazów – przysięgi Magyar Garda oraz swobodnie zachowującej się grupy uczestników lotu uderza różnica w sposobie, w jaki obie grupy organizują przestrzeń, poruszają się, poddają emocjom i jak się odnoszą do siebie nawzajem. Po jednej stronie karne podporządkowanie się rygorom wojskowego drylu – marsz, komendy i przysięga, po drugiej – lęk podczas lotu, bardzo rozluźnione pozycje ciała podczas pikniku, niekontrolowane wybuchy śmiechu, pewna serdeczność wobec siebie nawzajem. Opozycja tych dwóch obrazów nie jest zbudowana na zderzeniu politycznych dyskursów, jest oparta na obserwacji sposobu, w jaki polityka definiuje zachowania ludzi w przestrzeni publicznej.

Projekt nie dostarcza odpowiedzi na pytanie, jaka jest istota węgierskiego konfliktu, ani na czym polega fenomen węgierskiej prawicy. Mówi jednak o stanie napięcia, w jakim znajduje się kraj. Pokazuje, co dzieje się z ludzkimi ciałami w sytuacji zagrożenia, w sytuacji wielkiej ulgi, a także jak wygląda jeden z najbardziej niebezpiecznych gestów zbiorowości – rytualne poddanie ciał (para)militarnej tresurze. Sygnalizuje też konieczność takiej organizacji państwa, w którym absolutnie wszyscy mają swoje miejsce. Ponieważ nie ma innej alternatywy, jak pomieścić wszystkich pasażerów na pokładzie samolotu.

Opis za: rajkowska.com.pl

Rok powstania: 2008
Czas trwania: 22'51"
Język: węgierski (polskie napisy)
Miejsce: Budapeszt, Węgry
Oryginalne media: BETA SP

© Joanna Rajkowska, dzięki uprzejmości Galerii ŻAK | BRANICKA

Data nabycia: 21.02.2012
Sposób nabycia: depozyt
Forma własności: depozyt