Filmoteka Muzeum

Obrzędy intymne są zapisem opieki, jaką Libera sprawował na swoją babką Reginą G., ponad dziewięćdziesięcioletnią kobietą, która z powodu starości i schorowania nie była w stanie samodzielnie żyć i komunikować się ze światem. Artysta przez ponad dwa lata karmił ją, mył, przewijał, układał do snu etc.

Obrzędy intymne opowiadają o ostatecznej klęsce podmiotu, o urzeczowieniu, które czeka każdego z nas (starzenie się i śmierć). Ale symultanicznie jest to historia maksymalnego upodmiotowienia, wyrażającego się w gestach pielęgnacji chorej babki przez artystę, w bezinteresownym darze miłości. Mamy w tym filmie do czynienia jednocześnie z największym upadkiem i największym triumfem podmiotu. Obrzędy intymne obrazują specyficzną tranzytową pozycję Libery w świecie sztuki lat 80. (pozycję Kierkegaardowskiego Albo, Albo).

Z jednej strony można sobie wyobrazić, iż film ten mógłby zostać wystawiony w jakiejś galerii przykościelnej jako dzieło o miłości, poświęceniu i oddaniu. Niemniej jednak w przeciwieństwie do większości sztuki przykościelnej Libera nie umieszczał wymienionych (też chrześcijańskich) wartości w abstrakcyjnej sferze symbolicznej (co nie wiązało się z żadnym wysiłkiem czy koniecznością realizacji tych wartości na serio), ale dokumentował autentyczne wdrożenie ich w życie.

Z drugiej strony film ten doskonale wpisywał się w ideę sztuki żenującej Marka Janiaka, jednej z ciekawszych propozycji artystycznych Kultury Zrzuty. Odczytane w tej perspektywie Obrzędy intymne ukazują Liberę jako istotę żenująco uduchowioną, bezinteresownie pielęgnującą bliski sobie kawałek świata (swą babkę). Film ten działając w duchu sztuki żenującej pokazuje jak wartości takie jak miłość, poświęcenie, bezinteresowny dar, wymykające się racjonalnemu myśleniu (tym samym radykalnie transcendujące nasze zwyczajowe, oparte na wymianie coś za coś, relacje komunikacyjne z rzeczywistością innych ludzi) mogą w nas wywołać uczucie zażenowania, ukazując naszą słabość.

Opis za: Ł. Ronduda, Zbigniew Libera. Życie i twórczość 1982-2008, w: Zbigniew Libera. Prace z lat 1982-2008, red. D. Monkiewicz, kat. wystawy, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2009.