Filmoteka Muzeum

Being and Doing, esej wizualny zrealizowany przez Stuarta Brisleya we współpracy z reżyserem Kenem McMullenem, to próba przedstawienia autorskiej koncepcji sztuki performance.

Stuart Brisley, artysta działający na przecięciu wielu pól twórczych i jedna z kluczowych postaci brytyjskiej sztuki lat 70. i 80, poszukuje alternatywnego ujęcia źródeł, z których wyrasta sztuka performance. Stara się pokazać jej łączność, w opozycji do modernistycznego dyskursu historii sztuki – widzącego w niej poszerzenie pola teatru, z ludowymi rytuałami w europejskiej kulturze. W proponowanej etnograficznej perspektywie działania performatywne, sięgające do wspólnotowych afektów i znoszące sztywne podziały pomiędzy artystą i widzem, stają się odpowiedzią na poczucie alienacji jednostki we współczesnych społeczeństwach przemysłowych.

Brisley w sztuce performance upatrywał narzędzia demaskacji codziennych oczywistości. Uważał, że ma ona utopijny potencjał wypracowania form społecznej komunikacji wolnych od usankcjonowanych konwencji. Obok prezentacji prac artystów z Wysp Brytyjskich, Brisley umieszcza twórców z państw bloku komunistycznego – to w ich pracach odnalazł pełną realizacje swoich postulatów. W latach 70. Brisley, podczas pobytu na stypendium w Berlinie, przyjechał do Polski śladem reżysera Józefa Szajny. Wtedy też poznał polską scenę artystyczną i nawiązał współpracę z Galerią Studio.

Being and Doing jest też wczesną próbą przemyślenia kwestii filmowej dokumentacji performance. Początkowo – w latach 70. – Brisley jednoznacznie sprzeciwiał się filmowaniu działań performerów. Uważał, że istotą sztuki performatywnej jest emocjonalność, która wytwarza się między artystą a widzami, a więc jest ona z zasady efemeryczna. Z czasem zaczął analizować performance jako przedmiot oglądu – czym jest on z pozycji widza. W Being and Doing obrazy działań performerów są szczegółowo omawiane przez narratora w tle, nie mają tylko funkcji ilustratywnej, twórcy nie chcą zatrzymać się wyłącznie na kronikarskim zapisie. Ich celem jest oddanie wrażeń towarzyszących bezpośredniemu odbiorowi, skonstruowanie filmowej pamięci wydarzenia, aby osiągnąć ten efekt sięgają po liczne narzędzia edycji materiału filmowego.

W filmie zostały wykorzystane nagrania performance'ów następujących artystów: Tibor Hajas (Węgry), Rasa Todosijevic (Jugosławia), lain Robertson (Szkocja), Zbigniew Warpechowski (Polska), Milan Knizak (Czechosłowacja), Natalia LL (Polska), Ewa Partum (Polska), Jan Micoch (Czechosłowacja), Sonia Knox (Irlandia Północna), Jerzy Bereś (Polska), Stuart Brisley (Anglia), The Haxey Hood (Anglia), Padstow Hobbyhorse (Anglia).

(MP)