Włodzimierz Borowski. Prace i rekonstrukcje
Tomasz Fudala: Rekonstrukcja ekspozycji zaprojektowanych przez Stanisława Zamecznika

Tomasz Fudala, Rekonstrukcja ekspozycji zaprojektowanych przez Stanisława Zamecznika (1909-1971).

Osią wystawy „Przestrzeń między nami” były rekonstrukcje fragmentów najważniejszych projektów ekspozycyjnych architekta Stanisława Zamecznika z lat 50. i 60.: warszawskiej edycji „The Family of Man” – wykorzystującej fotografię jako medium propagandy; wystawy Henryka Stażewskiego, zacierającej granice modernistycznego obrazu; wystawy Henry’ego Moore’a, w której Zamecznik wszedł w dialog z twórczością angielskiego rzeźbiarza oraz instalacji „Kolor w przestrzeni” z Muzeum Stedelijk w Amsterdamie, tworzącej wrażenie przebywania w przestrzeni abstrakcyjnego environment. Rekonstrukcje wystaw i roboczych modeli ekspozycji dokonano dzięki udziałowi w projekcie syna Stanisława Zamecznika oraz dawnych asystentów i współpracowników architekta. Lata 60. – z ich szczególną atmosferą małej stabilizacji – okazały się barwnym okresem rozwoju wystawiennictwa w Polsce. Tymczasowa architektura, tworzona z tektury i sklejki na potrzeby ekspozycji propagandowych i targów międzynarodowych, zastępowała w peerelowskiej rzeczywistości realizacje śmiałych konceptów, które zapełniały szkicowniki architektów. Wizjonerskie pomysły projektanci przekształcali w efemeryczną architekturę pawilonów czy sal wystawowych. Główny bohater wystawy „Przestrzeń między nami”, Stanisław Zamecznik, jeden z najciekawszych warszawskich architektów XX wieku, niczego trwałego nie zbudował. Uprawiana przez niego profesja wystawiennika lokowała się zazwyczaj na marginesach architektury. Sam projektant nazywał swoje realizacje „sztuką przestrzeni”. Doceniał większą swobodę, na jaką – w skomplikowanych biurokratycznych warunkach wykonywania zawodu architekta w PRL-u – pozwalało wystawiennictwo. Traktowane z większą tolerancją przez władze i środowisko architektoniczne stanowiło ono niszę, w której można było posługiwać się językiem nowoczesnych form. Stanisław Zamecznik wraz z grupą architektów i artystów (często ze swoim kuzynem, wybitnym grafikiem, Wojciechem Zamecznikiem) zrealizował najważniejsze ekspozycje muzealne stolicy: aranżacje wystaw Muzeum Narodowego, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Muzeum Literatury, Muzeum Historycznego m.st. Warszawy. Poszukiwał nowych sposobów kreowania przestrzeni (na przykład z płaszczyzn giętych) oraz integracji dzieł z otaczającą je przestrzenią. Projektom Zamecznika i jego współpracowników przyglądamy się z kilku ważnych perspektyw: architektury wystaw światowych, instytucjonalizacji działalności artystycznej w Polsce Ludowej, zimnowojennej debaty o nowoczesnym życiu, odzwierciedlającej się w ekspozycjach architektury wnętrz i wzornictwa. W znanych jedynie z czarno-białych fotografii aranżacjach przestrzennych, w architekturze tymczasowej czy dekoracjach ulicznych odkrywamy dzisiaj intrygującą twórczość, która w miejsce linearnych narracji rodem z XIX-wiecznych sal muzealnych postulowała symultanizm i aktywną rolę widza jako współtwórcy dzieła sztuki.