Włodzimierz Borowski. Prace i rekonstrukcje
Frazer Ward: Elementy performatywne i konceptualne w pokazach synkretycznych Włodzimierza Borowskiego

Pokazy synkretyczne (1966–71), zawierające tak elementy performatywne, jak i konceptualne, zajmują bardzo ważne miejsce w niezwykłym dorobku Borowskiego.

Owe elementy często nie tylko współgrają z niektórymi strategiami obserwowanymi wówczas w Stanach Zjednoczonych czy Europie Zachodniej, ale nawet je wyprzedzają: wykorzystanie luster, wywołujące samoświadomą okaleczoną podmiotowość, przywodzi na myśl Dana Grahama czy Iana Burna; udawanie agresji wobec publiczności, które staje się jednocześnie samookaleczeniem, powoduje skojarzenia z Brucem Naumanem, Chrisem Burdenem czy Vito Acconcim; przyjęcie roli mistrza ceremonii czy też funkcjonariusza ds. kultury przypomina z kolei formy krytyki instytucjonalnej z praktyki Yvesa Kleina lub Marcela Broodthaersa. Takich skojarzeń można by przytoczyć więcej. Twórczość wspomnianych artystów jest zazwyczaj, być może gatunkowo, związana ze sprzężoną krytyką autorstwa oraz statusu dzieła. Takie założenie ma na pewno miejsce w przypadku Borowskiego. Może też być postrzegana w kontekście eksperymentowania z możliwymi przemianami zachodzącymi w publiczności – to jest w kontekście różnych rodzajów zaangażowania w publiczną sferę sztuki oraz wyzwań przed tą sferą stawianych. Jednak Borowski pracował w stosunkowo zamkniętym społeczeństwie, gdzie „autonomia” sztuki była definiowana przez cenzurę lub autocenzurę. Kiedy tworzył lub przywoływał strategie awangardowe – czyli kiedy realizował swoje prace w sposób, który podważał jego status jako autora dzieła, bądź też kiedy kompletnie wycofywał swoją obecność z dzieła (tworząc nawet fikcyjnego artystę, twórcę fikcyjnego dzieła) – robił to w sposób wykorzystujący i eksponujący relacje między tym, co było oficjalnie akceptowane, a tym, co było wyrazem artystycznym ograniczonym przez ową dopuszczalną akceptację. Ograniczenia te unieważniają to, co jest czasem postrzegane jako opozycja pomiędzy praktykami performatywnymi (ucieleśnionymi) a praktykami konceptualnymi (w domenie umysłu). Prace Borowskiego są szczególnie wartościowe przez fakt, że posiadał on umiejętność artykułowania w sposób, który mógł się wydawać specyficzny dla lokalnej sfery publicznej, zaś od strony formalnej radykalnie negował nawet awangardowe kategorie.

Zobacz także: