Jak opuścić plac Piłsudskiego? Jak wydostać się z pułapki sporu o zaledwie kilka nadmiernie widocznych i niezwykle głośnych pomników? I zarazem: jak nie zrezygnować z idei pomnika – publicznego medium pamięci?

Jak wygląda milcząca i niewidzialna większość stołecznego spiżowego krajobrazu, a jak mogłaby wyglądać, gdyby pomnik pomyśleć raz jeszcze?

Pomnikomania, którą zaproponujemy jesienią 2019 roku, oprócz wymiaru sprawozdawczego (ile pomników wypełnia dziś ulice i place Warszawy?; jak wyglądają i kogo reprezentują?) oraz krytycznego (jak działa ciężki i nieznoszący sprzeciwu układ postumentu, tła i figury?), stawia na wymiar naprawczy. Proponujemy zatem poszukiwanie odmiennych form publicznego pamiętania: form na nowo opowiadających przeszłość, budujących inne relacje z odbiorcami w aktualnej przestrzeni publicznej, a może dzięki temu pozwalających również inaczej myśleć o przyszłości.

Koncentrując się na Warszawie jako obszarze wyjątkowego zagęszczenia obiektów służących wytwarzaniu i utrwalaniu społecznej pamięci, podejmujemy zarazem temat powszechnie dyskutowany, głośny medialnie i aktualny nie tylko w Polsce. W wielu miejscach na świecie obalaniu jednych pomników towarzyszy dziś stawianie kolejnych. I choć za podobnymi gestami i bliskimi sobie formami stoją często zupełnie przeciwne intencje, nie ulega wątpliwości, że w epoce ulotnych i swobodnie krążących obrazów „przestarzały”, materialny, osadzony w krajobrazie pomnik – jako taki właśnie – skupia emocje społeczne, zyskuje znaczenia i sprawczość, nie zawsze zgodne z intencjami tych, którzy pomniki wznoszą.

W obliczu zaskakującej aktualności pomników podejmujemy starania o odzyskanie tego medium. Zakładamy przy tym, że nie wystarczy walczyć o zmianę zestawu osób i wydarzeń uznawanych za historyczne – nawet na najbardziej postępowe, rewolucyjne czy emancypacyjne. Zjawiska spoza dominującego kanonu nie zmieszczą się na tradycyjnych postumentach. Postumenty są bowiem jednym z budulców kanonu. Dlatego Pomnikomania będzie przede wszystkim artystycznym laboratorium nowych form pomnikowych. Bez zmiany form nie uda nam się zmienić wizji i celu przywoływania historii. Bez zmiany form historia pozostanie domeną rzekomo wybitnych, niezłomnych jednostek, prowadzących społeczeństwa od jednego punktu zwrotnego ku kolejnemu.