Po końcu fotoreportażu
Muzeum Otwarte 2011
Tytuł tego cyklu jest swoistą prowokacją. Nie chodzi bowiem o ogłaszanie śmierci reportażu, ale wskazanie na to, że stworzone w jego ramach konwencje nie odpowiadają współczesnej kondycji reprezentacji.
Dziś coraz częściej to nie przedstawienie do złudzenia przypomina rzeczywistość, lecz rzeczywistość przyjmuje formę swoistego déjà-vu. Choć aktualność i jej reprezentacje coraz bardziej zbliżają się do siebie w czasie, to są one w coraz większym stopniu autonomiczne. Z drugiej strony coraz więcej wiedzy o świecie przyswajamy za pośrednictwem wizerunków. Dlatego warto przyjrzeć się takim strategiom reprezentacji, które, wychodząc poza prostą jednokładność obrazu i jego przedstawienia, są w stanie formułować złożone wypowiedzi o świecie.
Punktem wyjścia do naszych rozważań jest stwierdzenie Aby’ego Warburga ze wstępu do jego Atlasu Mnemosyne, że „świadome wytwarzanie dystansu między sobą a światem zewnętrznym zapewne należałoby uznać za podstawowy gest cywilizacji ludzkiej”. Warburg uważał, że dopiero ów dystans daje przestrzeń niezbędną do refleksji, stanowiącej warunek możliwości zrozumienia. Z jednej strony w nowoczesności widział siłę zbawczą, z drugiej obawiał się, że związany z nią podbój czasu i przestrzeni może strącić cywilizację ludzką z powrotem w stan pierwotnej świadomości mitycznej. Przedmiotem wykładów są więc artyści, którzy dystansują się od wiru aktualności i nierzadko w kontrowersyjny sposób usiłują spojrzeć z dystansu, demaskując mit uniwersalnego i natychmiastowego dostępu do świata.
Krzysztof Pijarski jest fotografem, historykiem sztuki i tłumaczem, wykładowcą w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i w łódzkiej Szkole Filmowej.
Proponowane lektury do cyklu „Po końcu fotoreportażu”
1. Baetens, Jan i van Gelder, Hilde (red.), Critical Realism in Contemporary Art, Leuven 2006
2. Barthes, Roland, Światło obrazu, Warszawa 1996
3. Berger, John, Użycia fotografii, w: tegoż, O patrzeniu, Warszawa 1999
4. Flusser, Vilém, Ku filozofii fotografii, Katowice 2004
5. Fried, Michael, Why Photography Matters as Art as Never Before, New Haven – London 2008
6. Jurkiewicz, Małgorzata (red.) Polska fotografia dokumentalna na skrzyżowaniu dyskursów, Warszawa 2006
7. Kozień-Świca, Monika i Miskowiec, Marta (red.), Rzeczywistość a dokument, Kraków 2008
8. Michałowska, Marianna i Wołyński, Piotr (red.), Społeczne dyskursy sztuki fotografii, Poznań, 2010
9. Rosler, Martha, Decoys and Disruptions, Cambridge, Mass. – London 2004 10. Sekula, Allan, Społeczne użycia fotografii, Warszawa 2010
11. Sikora, Sławomir, Fotografia między dokumentem a symbolem, Izabelin 2004
12. Sontag, Susan, Widok cudzego cierpienia, Kraków 2010
13. Sontag, Susan, O fotografii, Kraków 2009
14. Ferenc, Tomasz i Kowalewicz, Kazimierz (red.), Interpretując fotografię. Śladami Susan Sontag, Kraków 2009
15. Wells, Liz (red.), The Photography Reader, Abingdon – New York 2003
