Czym jest płynny feminizm?
Seminarium filozoficzne

Dokumentacja seminarium filozoficznego towarzyszącego wystawie „Wiek półcienia. Sztuka w czasach planetarnej zmiany”. 

Notatka podsumowująca seminarium filozoficzne „Czym jest płynny feminizm?”

10 maja 2020 odbyło się seminarium filozoficzne w trybie online pt. Czym jest płynny feminizm? Spotkanie stanowiło okazję do namysłu nad różnymi wersjami feminizmu, które są obecnie proponowane przez poszczególne badaczki i badaczy. Dyskusja ogniskowała się na temacie płynnego feminizmu, który stara się uchwytywać istotę ludzką w wodnych czy ciekłych kategoriach. Podstawą do rozmowy był artykuł Astridy Neimanis Hydrofeminizm, czyli stawanie się ciałem wodnym. Teoretyczna rama interpretacyjna, która została wypracowana podczas seminarium, została wykorzystana do omówienia prac artystycznych, które pojawią się na wystawie Wiek półcienia. Sztuka w czasach planetarnej zmiany. Seminarium zrealizowało dwa cele: po pierwsze omówiliśmy problem filozoficzny, który stanowi przedmiot współczesnych debat filozofek i filozofów oraz, po drugie, zaprezentowaliśmy koncepcję wystawy na podstawie wybranych prac, które korespondują z tematyką przyszłej wystawy.

Wydarzenie miało charakter dyskusyjny, około 15 uczestniczek i uczestników zabierało głos i debatowało ze sobą. Spotkanie zaczęło się od pytania, czym w ogóle jest płynny feminizm w ujęciu Neimanis. Następnie został scharakteryzowany ten rodzaj feminizmu, co wywołało zaciekawienie uczestniczek/ków oraz dyskusję. Pojawiły się liczne głosy przychylne tej koncepcji oraz komentarze poszerzające to zagadnienie.

Następnie skupiliśmy się na kwestii człowieka w perspektywie hydrofeminizmu. Zostało zadane pytanie, jak taka koncepcja zmienia rozumienie człowieka? Wspólnie doszliśmy do wniosku, że hydrofeministyczne ujęcie istoty ludzkiej jest niezwykle płodne teoretycznie. Okazało się, że przedstawia ono wartościowe rozumienie człowieka, które jest w stanie adekwatnie ująć relacje człowieka z innymi bytami (zarówno tymi ożywionymi jak i nieożywionymi). Kolejna poruszona kwestia dotyczyła pytania, czy upłynnianie stałych kategorii jest dobrą strategią interpretacyjną w odniesieniu do człowieka. Uczestniczki/y zwrócili uwagę, że teoria hydrofeministyczna oferuje nowe i twórcze narzędzia konceptualne.

W trakcie trwania seminarium prowadzący wplatali w dyskusję refleksję nad dziełami sztuki, które znajdą się na wystawie Wiek półcienia. Sztuka w czasach planetarnej zmiany. Zostały przedstawione następujące prace: (1) Vija Celmins Ocean with Cross #1 (1971); (2) Agnieszka Polska Glass of Petrol (2015); (3) Isabelle Andriessen Terminal Beach (2018); (4) Anja Kanngieser Nocna pieśń z Tarawy (2019); (5) Dora Budor Źródło III (Burza śnieżna) (2019). Przykłady dzieł sztuki zostały zinterpretowane pod kątem tematyki seminaryjnej. Zaproponowane przykłady dzieł artystycznych wywołały liczne komentarze uczestniczek/ków.

Podczas seminarium wystawa Wiek półcienia. Sztuka w czasach planetarnej zmiany została zaprezentowana z perspektywy problematyki zachodzących zmian o globalnej skali, które dotyczą nas wszystkich. Zostało podkreślone, że uchwytuje je za pomocą narzędzi artystycznych, obejmując ponad pięćdziesiąt lat twórczości artystów z całego świata. Tematyka wystawy została ujęta w postaci tezy, że żyjemy w czasach zmian planetarnych, których jesteśmy nie tylko przedmiotem, ale przede wszystkim podmiotem. To za naszą sprawą zmienia się oblicze tej Ziemi, co naukowo wyraża się przez pojęcie antropocenu. Zmiany klimatyczne wpływają na każdą sferę życia człowieka – także na zaniepokojenie artystów obecną sytuacją i naszą przyszłością, co wyraża się tworzeniu dzieł sztuki, które w wyjątkowy sposób wizualizują zmiany i konfrontują nas z zagrożeniami. Zostało również zaakcentowane, że sztuka oferuje dziwne narzędzia, które możemy użyć, aby zrozumieć zmieniający się świat. Artyści doskonale pracują naszą wyobraźnią i emocjami. Bez wątpienia sztuka ma potencjał – a być może nawet obowiązek, aby poszerzyć świadomość społeczną na temat kryzysu klimatycznego. Taka perspektywa teoretyczna okazała się doskonale pobudzać dyskusję nad prezentowanymi dziełami sztuki.

Główny wniosek, który można wysnuć na podstawie dyskusji na seminarium, brzmi, że myślenie o nas w kategoriach cieczy zmienia rozumienie nas samych diametralnie. Intuicyjnie postrzegamy swoją cielesność w kategoriach ciała stałego, które jest zupełnie oddzielone od innych przedmiotów. Jednak mamy więcej wspólnego z wodą, z płynnością niż nam się wydaje. Jesteśmy z wody, woda utrzymuje nas przy życiu, pozwala funkcjonować i jest medium łączącym nas z innymi istotami. Natomiast nasze ciało stanowi pewną formę, która tylko na chwilę utrzymuje w stanie skupienia wodę (woda z natury jest dynamiczna). Woda łączy nas z hiper-oceanem. Kategoria ta okazała się niezwykle ważna w kontekście wystawy Wiek półcienia. Sztuka w czasach planetarnej zmiany, która to podejmuje wątek skali. W przypadku wystawy jest to skala dotycząca czasu geologicznego, który jest z trudem obejmowalny przez ludzką wyobraźnię. Natomiast w przypadku hydrofeminizmu jest to skala wszechoceanu, czyli próba myślenia, które będzie w stanie objąć wyobraźnią wodę we wszelkich jej przejawach i stanach skupienia na naszej planecie.

Kolejny wniosek brzmiał, że wodne stawanie się może twórczo rozwinąć refleksję feministyczną. Okazuje się, że woda ma specyficzne właściwości, jest przede wszystkim nośnikiem i łącznikiem. W akcie przyswajania wody nawiązujemy relację ze wszelkim życiem, które trwa obecnie, a nawet z istotami, które żyły w przeszłości. Woda nie zna granic, cyrkuluje między ziemią, morzem a niebem. Ważne okazało się to, że woda jest nośnikiem znaczenia. Innymi słowy, woda stanowi planetarne archiwum. Gdy pijemy szklankę wody, to wchłaniamy w siebie duchy przeszłości. W wodzie jest nasza kultura i cywilizacja. Woda przenika wszystko i jest naszym żywiołem. Wszystko wzięło się z wody, życie powstało z pierwotnej zupy. Woda jest zasadą wszechrzeczy, a więc Tales miał rację. Z wody się zrodziliśmy i umrzemy, wysychając, czyli oddając wodę dalej, która przez krótką chwilę konstytuowała nasz byt, woda nie zna śmierci, natychmiast przybiera kolejną formę. W dyskusji pojawił się również wątek posthumanistyczny, czyli woda zaciera granice między tym, co ludzkie a nie-ludzkie. Płynne kategorie mogą zaoferować feminizmowi przede wszystkim materialną koncepcję płci, której podstawą jest wodne stawanie się – płeć nie jest esencją, płeć nie jest społecznym konstruktem, lecz płeć jest pewną formą wody. Dzięki temu uzyskujemy materialną podstawę dla ludzkiej płciowości.

Podczas dyskusji nieustanie powracała kwestia antropocenu, który jest istotowo związany z tematem seminarium. Uczestniczki/y dzieli się nie tylko swoimi przemyśleniami, ale również odsyłali inne osoby do wielu pozycji filmowych (głównie dokumentalnych), które można obejrzeć, aby poszerzyć swoją świadomość na temat zachodzących zmian o globalnej skali, które dotyczą obecnie każdego z nas. 

Zobacz także:

Wystawa i inne archiwalne wydarzenia towarzyszące:

DzieńGodzinaNazwa wydarzeniaMiejsce wydarzenia
19:00 Wykład Fonopoetyka srebrnego roweru – dźwięk w twórczości Katalin LadikWykład Antoniego Michnika Online
,
16:00 Seminarium Jak dostrzec antropocen?Seminarium filozoficzne Online
,
19:00 Wykład O źródłach refleksji klimatycznej w polskiej sztuceWykład Magdaleny Worłowskiej Online
,
12:00 Otwarcie Otwarcie wystawy„Wiek półcienia. Sztuka w czasach planetarnej zmiany” MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa
19:00 Debata Zielony Ład, wyobraźnia i technooptymizmDebata z okazji Międzynarodowego Dnia Środowiska Online
,
11:00 Gra muzealna Dzieci ciekawe światagra terenowa MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa
16:00 Warsztaty Sztuka i nauka dla klimatuzdalne warsztaty dla środowiska edukacyjnego Online
,
19:00 Wykład Więcej niż przetrwanie. Krytyczne oświecenie i przedstawianie globalnego ociepleniaWykład Joanny Bednarek Online
,