Zobaczyć własną białość
Dekolonialna grupa czytelnicza

  • Zobaczyć własną białość

W ramach programu Departamentu Obecności Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie funkcjonuje Dekolonialna grupa czytelnicza, prowadzona przez Dorotę Jagodę Michalską.

Teoria dekolonialna stanowi obecnie jedną z najważniejszych perspektyw oraz praktyk badawczych zarówno w polu współczesnej humanistyki, jak i w przestrzeni sztuk wizualnych, narracji kuratorskich oraz muzeologicznych. Jej celem jest próba przywrócenia rdzennych systemów wiedzy, praktyk, tożsamości oraz perspektyw politycznych wymazanych w trakcie wielowiekowej dominacji zachodniej nowoczesności, której początki sięgają XV wieku oraz procesu kolonialnej ekspansji transatlantyckiej. To wtedy po raz pierwszy ukonstytuowała się globalna matryca kolonialna (termin wprowadzony przez peruwiańskiego socjologa Anibala Qujano), która podzieliła rzeczywistość według hierarchicznego systemu dominacji zachodniej cywilizacji nad resztą świata. Jak twierdzi Walter Mignolo w swojej przełomowej książce „The Darker Side of Modernity”, kolonializm stanowi drugą, „ciemną” stronę zachodniej nowoczesności, która przez bardzo długi okres czasu pozostawała poza sferą widzialności.

Głównym narzędziem ideologicznym kształtującym oraz podtrzymującym ten system był rasizm rozumiany jako potężny aparat przemocy władzy politycznej, ekonomicznej oraz społecznej. To właśnie rasizm umożliwiał serię nekropolitycznych podziałów na ludzkie/nie-ludzkie, racjonalne/irracjonalne, współczesne/prymitywne. Tym samym celem refleksji oraz praktyki dekolonialnej jest odzyskanie przestrzeni Globalnego Południa (kategorii symbolicznie obejmującej rzeczywistość Drugiego oraz Trzeciego Świata) postrzeganego nie poprzez pryzmat kluczowych kategorii Zachodu – takich jak progres czy modernizacja – ale jako autonomiczna przestrzeń z jej własnymi systemami epistemologicznymi. Perspektywa ta może dotyczyć nie tylko ludności rdzennej obszarów postkolonialnych, ale również innych grup społecznych zajmujących podporządkowany, subalterny status określany przez kategorie klasowe czy płciowe. Potwierdza to portugalski filozof Boaventura de Sousa Santos, który twierdzi, że należy sprzeciwić się współczesnej machinie nowoczesności wymazującej nie-zachodnie rzeczywistości oraz systemy epistemologiczne.

Celem dekolonialnej grupy czytelniczej prowadzonej w ramach programu Departamentu Obecności jest zapoznanie się z tekstami najważniejszych autorów współczesnej myśli dekolonialnej oraz wspólna dyskusja. Grupa ma strukturę horyzontalną: zależy nam przede wszystkim na procesie wspólnego uczenia się. Naszym celem jest zapoznanie się z różnymi koncepcjami „czarności” przy jednoczesnym oduczaniu się „białości” jako rzekomo neutralnego oraz uniwersalnego sposobu postrzegania rzeczywistości. Grupa jest otwarta dla wszystkich zainteresowanych, publiczności muzeum, studentek, doktorantów, aktywistek oraz artystów, którzy w swojej praktyce czy badaniach chcieliby się kierować zasadami rasowej sprawiedliwości i poszerzać swoje narzędzia opisywania oraz rozumienia świata. Podczas pięciu spotkań będziemy czytać teksty m.in. Anibala Qujano, Sylwii Wynter, Waltera Mignolo, Edouarda Glissanta, Glorii Anzaldùa, Denise Ferreira Da Silva oraz Saidiyi Hartman.

Wydarzenie współfinansowane ze środków Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.
 

Dorota Michalska

historyczka sztuki, krytyczka, kuratorka. Ukończyła Uniwersytet Warszawski oraz Courtauld Institute of Art w Londynie. Obecnie pisze doktorat na Uniwersytecie w Oxfordzie. Uczestniczyła również w kursie kuratorskim na Konstfack University of Arts, Crafts and Design w Sztokholmie. W 2016 roku pracowała jako fellow curator w Fondazione Sandretto Re Rebaudengo w Turynie. Jej teksty pojawiły się w takich czasopismach jak: ArtMargins, Afterall Online, Calvert Journal, Flash Art, Kajet Journal. W Polsce współpracuje z magazynem Szum. Realizowała projektu kuratorskie w Sztokholmie, Turynie, Londynie oraz Warszawie. W swoich badaniach interesuje się przede wszystkim geopolitycznym wymiarem sztuki współczesnej oraz dekolonialnym spojrzeniem na globalne peryferie.

Zobacz także: