Obszar Wspólny Obszar Własny
Zadanie autorskie Grzegorza Kowalskiego, prowadzone od początku lat 80 i wchodzące obok studium natury, zadań kompozycyjnych i klauzurowych do programu dydaktycznego pracowni. Polega na komunikacji uczestników za pomocą środków wizualnych takich jak gesty, interwencje w przestrzeni. Wyklucza się w nim natomiast komunikację werbalną. Zadanie przypomina "grę" - uczestnicy wykonują kolejne ruchy i gesty w odpowiedzi na posunięcia poprzedników lub tworzą nowe sytuacje. Celem działania jest sam proces i podtrzymywanie komunikacji, to, co wydarza się w trakcie wspólnych działań, a nie powstanie trwałego dzieła. Istotne jest to, że wszyscy uczestniczą w zadaniu na równych prawach: zarówno uczniowie, jak i pedagodzy. Oznacza to chwilowe zawieszenie hierarchii mistrz - uczeń. Jest to jeden z postulatów realizowanej przez Kowalskiego "dydaktyki partnerstwa". Innym ważnym, choć czasami kwestionowanym założeniem Obszaru Wspólnego, Obszaru Własnego jest rezygnacja z działań destrukcyjnych. Działania takie dopuszcza się pod warunkiem, że "otwiera ono możliwości nowych doświadczeń" i nie zamyka procesu komunikacji.
Od pierwszych realizacji w latach 80, proces był dokumentowany, początkowo za pomocą fotografii, a potem od końca lat 90. za pomocą wideo. Dokumentacja miała jednak pełnić funkcję drugorzędną wobec samego procesu i podobnie jak komentarz słowny i analiza zadania, traktowana była jako zewnętrzna wobec samego zadania. Rola dokumentacji zmieniła się, kiedy film i wideo stały się jednym z podstawowych środków wyrazu używanych przez studentów pracowni - nowe możliwości, a także to, że efektem końcowym jest zapis filmowy, nie pozostały bez wpływu na sam charakter zadania.
Wiele cech Obszaru Wspólnego, Obszaru Własnego, swoistych dla całej dydaktyki Kowalskiego, takich jak: partnerstwo uczestników, podkreślenie roli kontekstu i przypadku, kształcenie umiejętności komunikowania się, a także nacisk na wyrażanie własnej osobowości, ma swoje źródło w tradycji zapoczątkowanej przez profesorów Kowalskiego: Oskara Hansena i Jerzego Jarnuszkiewicza.
Założenia Obszaru Wspólnego, Obszaru Własnego, sformułowane przez Grzegorza Kowalskiego w 1985 roku:
1. W „Obszarze Wspólnym i Własnym” znajdujemy się wszyscy, studenci i pedagodzy na równych prawach uczestnika. Każdy ma swój, określony obszar własny i dostęp do obszaru będącego polem działań wspólnych. (...)
2. Zakładamy, że nie będziemy posługiwali się słowami, lecz, najogólniej mówiąc – sygnałami, znakami, gestami wizualnymi, których repertuar zależał będzie od sytuacji. (...)
3. Celem zadania „Obszar Wspólny i Własny” jest aktywne uczestnictwo w procesie porozumiewania się bez użycia języka werbalnego.
4. Przebieg procesu jest nieprzewidywalny, zależy od inwencji uczestników i „temperatury” kontaktu między nimi.
Umawiamy się co do jednego: uczestnicy rezygnują z działań destrukcyjnych. To samoograniczenie jest konieczne ponieważ porozumiewanie się nieskodyfikowanym językiem jest procesem wątłym i łatwo go przerwać nieopatrznym gestem. Jednakże, jak wynika z doświadczeń, działanie destruktywne może otwierać drogę do nowych doświadczeń, tak więc rezygnujemy z destrukcji jeśli zamyka ona proces. Porozumiewanie się jeżykiem ulegającym kodyfikacji równolegle z jego tworzeniem i używaniem wymaga dobrej woli i dużej intuicji. Uczestnik tego procesu musi otworzyć się na nieprzewidziane sytuacje, na cudze ekspresje, wykazać umiejętność improwizacji i repliki. Manifestowanie własnej osobowości odbywa się razem z innymi, a nie kosztem innych. Nie należy jednak traktować procesu porozumiewania jak „kreacji zbiorowej”, która zmierza do stworzenia określonego dzieła. Ten proces jest dziełem samym w sobie, trwającym wyłącznie w swoim czasie i określonej przestrzeni. Teoretycznie może trwać nieskończenie – praktycznie póki nie wyczerpie się ochota uczestników lub nie zakończy go przypadek (na przykład koniec roku akademickiego). Dokumentacja jest produktem ubocznym, zaś słowny komentarz i analiza stosowane w miarę potrzeby i ze względów dydaktycznych są poza właściwym procesem. Każdorazowo, mimo powtarzalności ogólnych zasad zadanie „Obszar Wspólny i Własny” miało inny początek, przebieg i zakończenie. Inny był też wyraz i temperatura całości. Inicjację procesu zaproponować musieli pedagodzy, na nich też spoczywał obowiązek późniejszego przedstawienia dokumentacji, analizy i komentarza do procesu. Uczestnicy mający prawo własnej interpretacji mogli z ich komentarzem polemizować.
[Fragment dokumentu: http://www.artmuseum.pl/archiwa.php?l=0&a=4&id=1731]
