Wreszcie we własnym domu. Dom polski w transformacji
8. edycja festiwalu WARSZAWA W BUDOWIE
„Jesteśmy wreszcie we własnym domu. Nie stój, nie czekaj. Co robić? Pomóż!” – deklarowali z ekranów telewizorów znani aktorzy i postacie życia społecznego w okresie rządów Tadeusza Mazowieckiego. Hasło to jest mottem 8. edycji festiwalu WARSZAWA W BUDOWIE, jak co roku organizowanego przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i Muzeum Warszawy.
Głównym celem tegorocznej wystawy jest ukazanie przemian domu i środowiska mieszkalnego w Polsce w okresie przejścia od państwa socjalistycznego do gospodarki rynkowej oraz funkcjonowania nowego modelu w powiązaniu z globalnym neoliberalizmem. Wystawę można oglądać od 22 października do 20 listopada 2016 w budynku dawnej drukarni przy ulicy Nowogrodzkiej 84/86 w Warszawie.
Przemiany gospodarcze lat 90. XX wieku zaowocowały dosłowną realizacją tytułowego hasła festiwalu: wielu Polaków faktycznie znalazło się we własnych domach. Po latach mieszkania w blokach lub w Gierkowskich jednorodzinnych „kostkach” dostali szansę zrealizowania marzeń o zindywidualizowanych formach zamieszkiwania, najczęściej na przedmieściach. Proces ten ułatwiły nowe mechanizmy finansowe, w tym wprowadzone przez banki kredyty hipoteczne.
Czy jednak dom zakupiony na kredyt rzeczywiście jest własnym domem? Jakie są skutki procesów, które masowo dotknęły polskie miasta i wsie: suburbanizacji, gentryfikacji czy masowego powstawania osiedli grodzonych? Gdzie i jak mieszkają Polacy, i dlaczego państwo wycofało się z bycia aktorem na tak ważnym społecznie polu?
Procesy kształtujące polskie domy zostały przedstawione w częściach wystawy poświęconych problematyce zamieszkiwania, od urbanistyki, poprzez osiedle, typologie architektury wielo- i jednorodzinnej, na wnętrzach oraz materiałach budowlanych kończąc. Przedmiotem analizy jest Warszawa i jej aglomeracja jako model potransformacyjnych przemian, ale prezentowane są także analogiczne zjawiska z obszaru całej Polski.
Jednym z kluczowych zjawisk polskiej transformacji ustrojowej są narodziny klasy średniej. Etos, aspiracje, mentalność tej warstwy społecznej mają ogromny wpływ na debatę publiczną w Polsce, a w kontekście problematyki domu – mają swoje odzwierciedlenie w przestrzeni. Style zamieszkiwania przedstawicieli tej klasy stanowią punkt odniesienia dla pokazania sytuacji mieszkaniowej innych warstw polskiego społeczeństwa. Szczególny nacisk położony został na studia nad polską tożsamością wyrażaną poprzez styl życia. Jednym z pytań stawianych na wystawie jest rola mediów w kreowaniu nowej „dużej stabilizacji”, polegającej na posiadaniu za miastem lub na przedmieściu domu z ogrodem jako wyznacznika życiowego sukcesu.
Wystawa oparta została na badaniach wizualnych świadectw transformacji (czasopism, książek, publikacji, seriali, filmów, katalogów domów typowych), analizie danych ilościowych, wywiadach i konsultacjach z ekspertami, a także projektach fotograficznych i filmowych, które dokumentują przemiany polskiej przestrzeni po 1989 roku. Zgromadzone na wystawie dzieła polskich artystów współczesnych pokazują, że potransformacyjna ikonosfera i przestrzeń były także ważnym tematem dla sztuk wizualnych.
Artyści i architekci:
+48 Architektura, Krzysztof Arciszewski, Milena Banaszewska, BudCud, Łukasz Biederman, Rafał Bujnowski, Maciej Chodziński, Jakub Danilewicz, Norbert Delman, Natalia Dołgowska, Dworek Polski, Krzysztof Eberle, Natalia Fiedorczuk, Małgorzata Goliszewska, Nicolas Grospierre, Daniel Gutowski, Ewa Hevelke, Łukasz Izert, Michał Januszaniec, Leszek Jasiński, JEMS Architekci, jojko+nawrocki architekci, Andrés Jaque/Office for Political Innovation, Paweł Jaworski, Szymon Kobyliński, Justyna Koeke, Bartosz Kokosiński, KontrPlan/Katarzyna Czarnota i Radosław Stoliński, Jarosław Kozłowski, Łukasz Kniter, KWK Promes Robert Konieczny, Artur Malewski, Jarosław Matla, Kuba Maria Mazurkiewicz, Medusa Group, Michalina Musielak, Palce Lizać/Barbara Nawrocka i Dominika Wilczyńska, Pracownia Architektury Głowacki, Mariola Przyjemska, Raster, Maciej Rawluk, Łukasz Skąpski, Jędrzej Sokołowski, Szymon Szewczyk, Klementyna Świeżewska, Underconstructed/Agata Pankiewicz i Marcin Przybyłko, Wojciech Wilczyk, Zorka Wollny, Jakub Woynarowski, Krzysztof Zieliński
Kuratorzy
Instytut Architektury – Dorota Jędruch, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Agata Wiśniewska, Michał Wiśniewski
Współpraca: Kacper Kępiński
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie – Tomasz Fudala, Szymon Maliborski
Współpraca: Cezary Lisowski, Szymon Żydek
Architektura wystaw
BudCud – Mateusz Adamczyk, Agata Woźniczka
Mania Bień, Roksana Patrzałek, Anna Treit, Marco Vargas, Aleksandra Zielonka
Produkcja
Muzeum Warszawy – Joanna Trytek, Julia Missala
Menedżer projektu
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie – Joanna Żarnecka
Koordynacja projektu
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie – Aleksandra Nasiorowska
Instytut Architektury – Joanna Warchoł
Kolaże
Joanna Sowula
Opracowanie typograficzne wystawy
Marcin Hernas
Identyfikacja festiwalu
Piotr Chuchla, Ludovic Balland Typography Cabinet
Komunikacja
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie – Arletta Wojtala
Muzeum Warszawy – Katarzyna Szacińska-Szymeczko
Program edukacyjny
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie – Katarzyna Witt
Muzeum Warszawy – Radosław Adamski
Zespół festiwalu
Muzeum Warszawy – Judyta Jerzyk, Mariusz Stawski, Jakub Telec
Konsultacje
Rafał Drozdowski, Jacek Gądecki, Mateusz Halawa, Piotr Korduba, Marek Krajewski, Karol Kurnicki, Magda Szcześniak, Wojciech Wilczyk, Piotr Wójcik,
Teksty
Tomasz Fudala, Dorota Jędruch, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Szymon Maliborski, Michał Wiśniewski / wnętrza: Jacek Gądecki, Karol Kurnicki, Cezary Lisowski
Tłumaczenie
Grzegorz Stompor, Dorota Wąsik
Redakcja
Meagan Down, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Julia Odnous, Ewa Ślusarczyk
Realizacja
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie - Jakub Antosz, Szymon Ignatowicz, Marek Franczak, Marcin Szubiak, Paweł Sobczak
Muzeum Warszawy: Michał Bogumił, Mateusz Gołos, Ksenia Góreczna, Marek Lisik, Krzysztof Hernik, Dawid Łukasiak, Artur Miniewicz, Leszek Sokołowski, Krzysztof Świerczewski, Michał Tański, Marcin Wronecki
Główny wykonawca aranżacji
„JA-HO” ROBIMY TO… NAJLEPIEJ
Podziękowania
Ada Banaszak, Emilia Brulińska, Andrzej Bulanda, Iwona Burnat, Bogna Burska, Rafał Dominik, Ludomir Duda, Natalia Fiedorczuk, Dorota Flinker, Mikołaj Iwański, Rafał Jakubowicz, Katarzyna Jozefowicz, Magda Kardasz, Wojtek Kotecki, Kamil Kuskowski, Zbigniew Kwapisz, Mikołaj Lewicki, Marcin Mostafa, Mikołaj Mundzik, Natalia Paszkowska, Marcin Popkiewicz, Ewa Porębska, Maciej Siuda, Zygmunt Stępiński, Grzegorz Stompor, Anna Tenenbaum