Syrena herbem twym zwodnicza

Syrenom towarzyszą inne hybrydy, chętnie przedstawiane w drugiej połowie XIX i w pierwszej dekadzie XX wieku, epoce symbolizmu, w pracach Jacka Malczewskiego, Wacława Szymanowskiego, Féliciena Ropsa. Sztuka ta jest odbiciem kryzysu kultury mieszczańskiej, pękania gorsetu dawnego języka. Przedstawienia postaci hybrydycznych to wyraz szukania ujścia dla ekscentrycznych fantazji symbolicznie łamiących ciasne, obowiązujące normy. Ruchy awangardowe XX wieku odnajdują w motywie syreny własny znak wyemancypowanej zmysłowości. Ilustrują to prace przedstawicielek surrealizmu: Dorothei Tanning, Leonor Fini, Louise Bourgeois i innych.

Motyw syreny uruchamia też wątki queerowe przez m.in. słynne zdjęcie Wolfganga Tillmansa „Lutz, Alex, Suzanne & Christoph na plaży” czy rzeźbę duńskiego duetu Elmgreen & Dragset „On” – kopenhaską syrenkę, która została przedstawiona jako młodzieniec. W wybranych pracach pojawia się refleksja nad kryzysem ekologicznym i tzw. antropocenem – nową epoką w dziejach Ziemi, kształtowaną przez człowieka (Liz Craft i jej „Stara panna” czy plenerowa instalacja Jerzego Szumczyka). Anne Uddenberg w swoich instalacjach pokazuje motyw syreny poddany współczesnej obróbce fascynacji udoskonalania ludzkiej kondycji i natury przez technologię (nurt transhumanizmu). Z kolei rysunki Aleksandry Waliszewskiej dają wejrzenie w mroczne fantazje i podskórne życie nadrzecznej metropolii. Choć prace tej artystki często są inspirowane odniesieniami do historycznych dzieł sztuki, eksplorują one bardzo współczesne lęki przed nieznanym, miastem, które jest tworem tak złożonym, że wytwarza swe własne mitologie. Po raz pierwszy będzie można obejrzeć tak wiele rysunków poświęconych syrenie autorstwa Waliszewskiej (w ramach bogatego programu towarzyszącego pokazany zostanie ponownie film inspirowany jej twórczością – „Córki dancingu” Agnieszki Smoczyńskiej, stylizowana na lata 80. opowieść o syrenach zamieszkujących Wisłę).

Na wystawie nie może zabraknąć też syreniego głosu – jej centralnym akcentem jest zapis video performansu amerykańskiej artystki Juliany Snapper, stosującej autorską technikę śpiewu pod wodą. Swą podwodną operę artystka wykonała m.in. w Warszawie, na pływalni Pałacu Kultury i Nauki w 2010 roku.

Warszawska syrena jest symbolem łączącym, który nie spaja na siłę, lecz organizuje wspólnotę, a równocześnie pozwala jej zachować różnorodność.

Na wystawie prezentowane są prace następujących artystów:

Korakrit Arunanondchai, Evelyne Axell, Alex Baczyński-Jenkins, Zdzisław Beksiński, Louise Bourgeois, Eugène Brands, Agnieszka Brzeżańska, Bernard Buffet, Claude Cahun, Liz Craft, Edith Dekyndt, Christian Dietrich, Leo Dohmen, Drexcyia i Abdul Qadim Haqq, Elmgreen & Dragset, Leonor Fini, Ellen Gallagher, Malarz Goltyr, Justyna Górowska, Zdzisław Jasiński, Dorota Jurczak, Ewa Juszkiewicz, Birgit Jürgenssen, Tobias Kaspar, Marek Kijewski, Aldona Kopkiewicz i Mateusz Kula, Łukasz Korolkiewicz, Gina Litherland, Jacek Malczewski, Witek Orski, Sylvia Palacios Whitman, Pablo Picasso, Krzysztof Pijarski, Aleka Polis, Agnieszka Polska, Karol Radziszewski, Joanna Rajkowska, Carol Rama, Erna Rosenstein, Tejal Shah, Franciszek Siedlecki, Tomasz Sikorski, Penny Slinger, Juliana Snapper, Franz von Stuck, projekt „Syrenki Warszawskie” (Jacek Łagowski, Danuta Matloch, Katarzyna Opara, Aleksandra Schönthaler), Alina Szapocznikow, Stanisław Szukalski, Jerzy Bohdan Szumczyk, Wacław Szymanowski, Dorothea Tanning, Wolfgang Tillmans, Tunga, Anne Uddenberg, Aleksandra Waliszewska, Wojciech Wilczyk, Hannah Wilke, Ming Wong, Marcelo Zammenhoff, Anna Zaradny, Artur Żmijewski.