Pomnikomania
11. edycja festiwalu WARSZAWA W BUDOWIE

Pomnikomania

„Pomnikomania”, jak przystało na wystawę prezentującą pomniki, nie cała mieści się pod dachem. Rozgrywa się również na niewielkim publicznym placu w samym centrum miasta. Znajduje się tam siedem prototypów pomników stworzonych z myślą o festiwalu WARSZAWA W BUDOWIE. „Pomnikomania” jest więc raczej postulatem – wezwaniem do stawiania nowych pomników – niż diagnozą zastanej sytuacji.

Po co stawiać kolejne pomniki? I po co robić kolejną pomnikową wystawę? Czy to medium nie jest przestarzałe? A przede wszystkim: czy w obliczu tylu konfliktów wokół monumentów nie warto raz na zawsze porzucić tej formuły?

Stawka wydaje się zbyt wysoka, by po prostu zrezygnować z pomników. Jako publiczne media pamięci co najmniej w tym samym stopniu, co przeszłości, dotyczą one przecież teraźniejszości oraz możliwej do pomyślenia przyszłości. Wytwarzają kanon postaci, wartości i zdarzeń historycznych, ale również wyznaczają zestaw możliwych ról społecznych, sposobów rozumienia sfery publicznej, władzy i wspólnoty. W epoce zdominowanej przez niepoliczalne, ulotne i swobodnie krążące obrazy to właśnie ciężkie, nieruchome i zlewające się z miejskim krajobrazem monumenty kumulują silne emocje społeczne, zyskują dodatkowe znaczenia i sprawczość.

Liczą się więc nie tylko historyczne „treści” pomników, ale również ich formy. To właśnie postumenty, spiż i górujące nad nami przeskalowane figury określają relację spetryfikowanej historii ze współczesnymi odbiorczyniami i odbiorcami. Nie zostawiają miejsca na dialog, wymuszają zgodę, choćby bierną. Przeszłość, reprezentowana przez nieruchome, niedosięgłe kamienne postacie, ma być jak one: jednoznaczna, indywidualistyczna i autorytarna. To wizja historii kształtowanej przez wybitne, rzekomo niezłomne jednostki oraz pojedyncze przełomowe wydarzenia. Dlatego nie wystarczy, że wprowadzimy na postumenty choćby najbardziej postępowe, rewolucyjne czy emancypacyjne bohaterki i bohaterów. Zjawiska spoza tradycyjnego kanonu po prostu nie zmieszczą się w dostępnych formach odlewniczych i na cokołach. Nieobecne w nim postacie (czy raczej ich grupy) oraz niereprezentowane wydarzenia (albo raczej procesy) wymagają odpowiadających im formuł upamiętnienia.

Aby zrealizować to zadanie, „Pomnikomania” wychodzi od opracowania – w języku zarówno artystycznym, jak i badawczym – współcześnie istniejących warszawskich pomników. Przyglądamy się nie tyle najgłośniejszym spośród nich, ile ogółowi spiżowego krajobrazu stolicy (przede wszystkim na przykładzie Śródmieścia). Naszym celem nie jest wyłącznie krytyka warszawskiego pejzażu pomnikowego – zdominowanego przez wojnę i bohaterskich mężczyzn; przez kamień i postument, obietnicę trwałości i wywyższenia. Staramy się wykroczyć poza podważanie czy negowanie dostępnego dziś zestawu monumentów. Stawiamy sobie zadanie naprawcze, pozytywne: chcemy stworzyć prototypowe formy pozwalające na upamiętnienie – przypomnienie i wprowadzenie do przestrzeni publicznej – historii innych niż dominująca. Najgłośniejszym dziś monumentom chcemy zatem przeciwstawić nie ich odbicie w krzywym zwierciadle artystycznej interwencji – to bowiem rozbroiłoby je zaledwie na chwilę – ale raczej odrębny zestaw przykładowych prototypowych formuł praktykowania pamięci w przestrzeni publicznej, a także związanych z nimi odrębnych wartości oraz wizji historii i jej roli.

Tegoroczny festiwal WARSZAWA W BUDOWIE odbywa się w Warszawskim Pawilonie Architektury ZODIAK oraz na placu przed budynkiem. Festiwal składa się z trzech równorzędnych elementów: prezentacji pomników na publicznym placu, wystawy w pawilonie Zodiak, a także programu publicznego: debat, warsztatów, oprowadzań oraz dyskusji. Towarzyszy mu również strona internetowa prezentująca badania społeczne zrealizowane w ramach przygotowań do festiwalu oraz długoterminowe analizy autorstwa Zespołu Badania Pomników Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.

Prototypy pomników
Karolina Brzuzan, Róża Duda i Michał Soja, Piotr Łakomy, Olga Micińska, Dominika Olszowy (performans: aktor, mim Jerzy Klonowski), Daniel Rycharski, Łukasz Surowiec.

Wystawa
Józef Gałązka, Karolina Gołębiowska, Daniel Malone i Stanisław Welbel, Gizela Mickiewicz, Jan Możdżyński, Franciszek Orłowski, Witek Orski, Krzysztof Pijarski, Liliana Piskorska, Aleka Polis, Alicja Rogalska, Szymon Rogiński, Daniel Rumiancew, Anna Shimomura, Łukasz Skąpski, Kolektyw Zbiorowy.

Kuratorzy
Łukasz Zaremba, Instytut Kultury Polskiej UW
Szymon Maliborski, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Koordynacja
Joanna Turek

Produkcja
Maja Szybińska, Joanna Turek, Zofia Zajkowska

Projekt architektoniczny
Aleksander Wadas Studio: Weronika Marek, Anna Odulińska, Aleksander Wadas

Projekty wykonawcze prototypów pomników
Magdalena Romanowska

Identyfikacja wizualna i opracowanie graficzne wystawy
Edgar Bąk Studio

Współpraca zespołów badawczych
Zespół badań społecznych kierowany przez Maję Głowacką i Zofię Sikorską
w składzie: Katarzyna Bartosik, Anna Gańko, Bartłomiej Jankowski, Ludmiła Kruszewska, Alexandra Senn, Krzysztof Średziński

Zespół Badania Pomników Katedry Sztuki Krajobrazu SGGW, kierowany przez dr inż. arch. Kingę Rybak-Niedziółkę, w składzie: dr inż. Anna Długozima, dr inż. Ewa Kociacka-Beck, dr inż. Izabela Myszka, mgr Daria Szarejko, mgr Rafał Myszka oraz mgr Mateusz Wieczorek

Redakcja i korekta
Justyna Chmielewska, Kacha Szaniawska

Tłumaczenia
Mohamed Mahmoud, Anna Marciniak, Magda Szcześniak, Agnes Monod-Gayraud

Wykonanie scenografii wystawy
Studio Robot (Krzysztof Czajka, Łukasz Wysoczyński)

Realizacja wystawy
Jakub Antosz, Marek Franczak, Piotr Frysztak, Szymon Ignatowicz, Artur Jeziorek, Paweł Sobczak, Marcin Szubiak, Michał Ziętek

Promocja
Kacha Szaniawska, Iga Winczakiewicz, Magdalena Zięba-Grodzka

Program edukacyjny
Dominika Jagiełło, Paweł Brylski, Marta Przasnek, Marta Przybył, Katarzyna Witt, Zespół Użyj Muzeum

Dokumentacja fotograficzna
Daniel Chrobak

Współpraca
Paweł Bojemski, Kinga Cieplińska, Joanna Kasperowska, Jerzy Klonowski, Agnieszka Kołacińska, Agnieszka Kosela, Andrzej Kowalski, Krakowski Chór Rewolucyjny, Katarzyna Król, Anna Nagadowska, Dagmara Rykalska, Katarzyna Sałbut, Igor Szulc, Daniel Woźniak, Artur Wosz, Piotr Wójcik, Katarzyna Zachara, Szymon Żydek

Podziękowania

  • Aldona Machnowska-Góra, Dyrektor koordynator ds. kultury i polityki społecznej Biura Kultury m.st. Warszawy
  • Hanna Jakubowicz, Dyrektor Zarządu Mienia m.st. Warszawy
  • Marlena Happach, Dyrektor Biura Architektury i Planowania Przestrzennego m.st. Warszawy
  • Anna Brzezińska-Czerska, Monika Komorowska, Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego m.st. Warszawy
  • Arkadiusz Pawlak, Małgorzata Smoktunowicz, Biuro Rozwoju Gospodarczego m.st. Warszawy

oraz
Narodowe Archiwum Cyfrowe

a także:

Villa Arson (Nicea), Patricia Allunno, Jean-Noël Fessy, Nat Masseglia, Séverine Odet i Agathe Weisner,  Klaudia Podsiadło, Suzel Prio, Marcus Seidner, Agnieszka Żuk

Olga Bilewicz, Tomasz Fudala, Bartłomiej Gowin (Gowin & Siuta Sp.j.), Bartek Górka, Mateusz Halawa, Julia Kern, Kinga Kurysia, Nat Masseglia, Michał Pospiszyl, Olga Rosłoń-Skalińska (Zarząd Zieleni m.st.Warszawy), Jacek Sosnowski, Klaudia Podsiadło, Adam Przywara, Szymon Sławiec, Magda Szcześniak, Marek Szołtun (Szołtun Kamieniarstwo), Marta Wódz, Adrian Zatorski (ZAB-BUD).

Dokumentacja fotograficzna:

Zobacz więcej zdjęć

Inne archiwalne wydarzenia z tego cyklu:

DzieńGodzinaNazwa wydarzeniaMiejsce wydarzenia
18:00 Wernisaż Otwarcie wystawy„Pomnikomania” ZODIAK Warszawski Pawilon Architektury
Pasaż Stefana Wiecheckiego „Wiecha” 4, Warszawa
16:30 Oprowadzanie Oprowadzanie kuratorskie po wystawie„Pomnikomania” ZODIAK Warszawski Pawilon Architektury
Pasaż Stefana Wiecheckiego „Wiecha” 4, Warszawa
18:00 Dyskusja Dominujące, przeciętne i przeoczonejakie pomniki budują warszawski krajobraz? ZODIAK Warszawski Pawilon Architektury
Pasaż Stefana Wiecheckiego „Wiecha” 4, Warszawa
18:00 Oprowadzanie Poniedziałkowe oprowadzaniepo wystawie „Pomnikomania” ZODIAK Warszawski Pawilon Architektury
Pasaż Stefana Wiecheckiego „Wiecha” 4, Warszawa
17:00 Warsztaty Przestrzeń miejska przestrzenią edukacjiWarsztaty dla środowiska edukacyjnego ZODIAK Warszawski Pawilon Architektury
Pasaż Stefana Wiecheckiego „Wiecha” 4, Warszawa
18:00 Oprowadzanie Wtorek z pomnikamiOprowadzanie po wystawie „Pomnikomania” ZODIAK Warszawski Pawilon Architektury
Pasaż Stefana Wiecheckiego „Wiecha” 4, Warszawa
15:00 Spacer Fotospacer z Rafałem Milachem ul. Filipiny Płaskowickiej w Warszawie
,