Oskar Hansen. Forma Otwarta
Wystawa w Yale School of Architecture w New Haven
Wystawa poświęcona twórczości Oskara Hansena (1922–2005) – architekta, artysty, urbanisty, teoretyka i pedagoga związanego z Team 10 i warszawską Akademią Sztuk Pięknych – pokazuje ewolucję jego teorii Formy Otwartej od jej źródeł w projektach architektonicznych do zastosowania w filmach eksperymentalnych, grach wizualnych i praktykach performatywnych innych twórców.
Hansen był członkiem Team 10, grupy architektonicznej, która jako pierwsza przeciwstawiała się modernistycznej ortodoksji Karty Ateńskiej i naśladowców Le Corbusiera. Stanowiącą oś jego twórczości teorię Formy Otwartej Hansen zaprezentował na pierwszym, założycielskim spotkaniu Team 10 – kongresie CIAM w Otterlo w 1959 roku. Rozwijał ją w projektach różnej skali: od projektów wystawienniczych, tymczasowych pawilonów i osiedli mieszkaniowych, po Linearny System Ciągły, projekt zdecentralizowanych miast biegnących przez terytorium Polski i w zamierzeniu przez cały kontynent europejski. Niezależnie od skali, w jakiej teoria Formy Otwartej była stosowana, jej założenia opierały się na zasadach niedookreśloności, zmienności i kolektywnej partycypacji.
Dla Hansena rola architekta w kształtowaniu przestrzeni polegała przede wszystkim na tworzeniu „tła dla zdarzeń”. Architektura miała za zadanie eksponować ludzi i bogactwo ich codziennej aktywności w przestrzeni. Skupiona na procesie, wydobywaniu podmiotowości i tworzeniu ram dla indywidualnej ekspresji, architektura stawała się narzędziem, które mogło być używane i przekształcane przez jej użytkowników, i które łatwo dostosowywało się do ich zmiennych potrzeb. Podczas pracy dydaktycznej na Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, Hansen uczył teorii Formy Otwartej dwa pokolenia swoich studentów, wspólnie z Jerzym Jarnuszkiewiczem, zachęcając ich do praktyki artystycznej wykraczającej poza tradycyjne dyscypliny.
Wystawa dzieli się na siedem części, obrazujących koncepcję Formy Otwartej na podstawie głównych obszarów jej zastosowań według Hansena. Poszczególne części wystawy zazębiają się ze sobą, dzięki czemu kolejność zwiedzania zależy głównie od decyzji odbiorcy, a tym samym wystawa jako taka również przekazuje doświadczenie Formy Otwartej. „Architekt jako kurator” to część poświęcona podwójnej roli Hansena jako architekta i kuratora. „Polityka skali” dotyczy utopijnego, socjalistycznego podejścia Hansena do urbanistyki. „Antypomnik” stanowi analizę jednej z pierwszych publicznych dyskusji na temat zastosowania zasad Formy Otwartej w obszarze pamięci, pomników i rzeźby. „Architektura jako zdarzenie” przedstawia badania prowadzone przez Hansena w dziedzinie cybernetyki, związki architektury z mediami, a także temat architektury mobilnej. „Dom jako Forma Otwarta” obrazuje – na przykładzie domu i mieszkania według projektu Hansena i jego żony Zofii – szereg postępowych koncepcji architektonicznych wypracowanych podczas budowy. „Sztuka i dydaktyka” opisuje metody dydaktyczne stosowane przez Hansena na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. „Tradycja Formy Otwartej” przedstawia różne podejścia do idei Formy Otwartej na przykładzie prac Grzegorza Kowalskiego, Artura Żmijewskiego, Pawła Althamera, KwieKulik i Pawła Kwieka oraz innych artystów.
