Wieczór z „After Year Zero”
Dyskusja wokół książki towarzyszącej wystawie
Widok wystawy "After Year Zero", fot. B. Stawiarski
Zapraszamy na rozmowę z artystami, autorami i redaktorami książki wydanej właśnie przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Haus der Kulturen der Welt w Berlinie.
Będziemy mówić o relacjach między powojenną, wyzwalającą się z kolonializmu Afryką a Zachodem i o świecie, w którym obok dobrze nam znanej żelaznej kurtyny istniała także „kurtyna kolorowa” – oddzielająca „pierwszy” świat od tzw. Trzeciego. Dla twórców wystawy i książki „After Year Zero. Geographies of Collaboration” jednym z kluczy do opowieści o powojennej Afryce i o jej zmieniającej się tożsamości są artystyczne i kulturalne czasopisma, które tę tożsamość budowały – od lat 30. i 40. XX wieku i afrykańskiej diaspory w Paryżu (idea Négritude), po lata 80. i 90. i południowoafrykańskie środowiska raperów i grafficiarzy.
Goście spotkania mówić będą m.in. o takich magazynach, jak marokańskie „Souffle” (wydawane po francusku i arabsku na przełomie lat 60. i 70.), łączące poszukiwania nowej formy sztuki arabskiej z silnym politycznym zaangażowanie w sprawę palestyńską, czy wydawany w Kairze od lat 50. „Lotus” – poświęcony literaturze i rozwijający równocześnie postulat afro-azjatyckiej solidarności.
Gośćmi warszawskiej premiery książki „After Year Zero” są: artysta i znawca afrofuturyzmu Kodwo Eshun (The Otolith Group), nigeryjski badacz literatury Denis Ekpo, pracujący obecnie nad manifestem „sztuki post-afrykańskiej”, krytyczka i kuratorka z Bombaju Nida Ghouse, historyczka sztuki, kuratorka nowojorskiego Metropolitan Museum of Art Clare Davies oraz Jihan El-Tahri– egipska dziennikarka i reżyserka filmów dokumentalnych o postkolonialnej Afryce.
Krótkim prezentacjom towarzyszyć będzie dyskusja z udziałem redaktorów książki i kuratorów wystawy, Annett Busch i Anselma Franke, którą poprowadzi Katarzyna Bojarska.
Spotkanie w języku angielskim.
19.00-19.15
Wprowadzenie
Anselm Franke, Annett Busch
19.20-19.45
Denis Ekpo - Entuzjazm czarności i imperatyw postafrykanizmu: nowe odczytanie pism „Black Orpheus” i „Black Images”.
„Black Orpheus” i „Black Images” to dwa pionierskie pisma, które rozpoczęły dyskusję o czarności (Blackness) /afrykańskości jako konstytutywnym przejawie rodzącej się świadomości panafrykańskiej i antykolonialnej. „Black Orpheus”, anglojęzyczne pismo założone w Nigerii, wspierające ruch Négritude, sławiło afrykańską i czarną literaturę, sztuki wizualne i performatywne. Amerykańskie „Black Images” kierowały uwagę czytelników na niekończącą się, rzadko zwycięską, walkę w imię racji czarności w obu Amerykach. Jednak wspólną cechą obu tytułów było niezwykłe dążenie do propagowania panafrykańskiego renesansu – w kategoriach rasy i kultury. Ten „entuzjazm czarności” musiał jednak zmagać się z postępującą globalizacją i nowoczesnością, rozgrywającymi się poza rasowym/antykolonialnym resentymentem, historycznym użalaniem się nad sobą i „afrofilską” kulturową nostalgią. W swoim wystąpieniu Denis Ekpo będzie mówił o tendencjach związanych z post-czarnością, zrodzonych u schyłku ruchu Négritude. Najbardziej radykalną z nich jest prawdopodobnie postafrykanizm, który odrzuca jakiekolwiek formy faworyzowania czarności i czarnej kultury, i postuluje pozbawiony kompleksów powrót do tego, co uniwersalne – od czego czarnych na całym świecie szkodliwie i masochistycznie odgrodzić chciała Négritude /czarna świadomość.
19.50-20.10
Clare Davies - O „Souffles/Anfas” – geografie solidarności
Artyści związani z powstałym w Maroku pismem literackim „Souffles/Anfas” (1966–1972) określali się mianem „artystów Trzeciego Świata” i „arabskich”. W swoim wystąpieniu Clare Davies będzie mówić o logice tak definiowanej pracy artystycznej, zwłaszcza w kontekście funkcjonowania Powszechnego Związku Arabskich Artystów Plastyków, powołanego w 1971 roku.
20.15-20.35
Nida Ghouse - Kilka uwag na temat „Lotusa”
„Wkrótce po zamordowaniu Youssefa El Sebaia na Cyprze i końcu Stałego Biura Stowarzyszenia Pisarzy Afroazjatyckich w Kairze, pakistański poeta Faiz Ahmad Faiz przybył do Bejrutu, by zostać redaktorem naczelnym pisma „Lotus”. I on, i pismo skorzystali z gościnności Związku Pisarzy Palestyńskich. Poeta Mahmud Darwisz odpowiedzialny był za arabską edycję „Lotusa”, w charakterze doradcy wspierał pismo również Jaser Arafat. Ciekawe wydaje się zapytać, dlaczego Organizacja Wyzwolenia Palestyny tak bardzo, także finansowo, zaangażowała się w wielojęzyczne pismo afro-azjatyckie, i dlaczego Faiz opuścił Lahore, by w wieku aż 67 lat znaleźć się w tym środowisku? Choć najgorsze jeszcze nie nadeszło, trwała już wówczas wojna domowa w Libanie. Był rok 1978.”
Nida Ghouse w swoim wystąpieniu mówić będzie o konsekwencjach przenosin pisma „Lotus” z Kairu do Bejrutu i zmianach w rozumieniu roli intelektualisty w kontekście kolonialnym i neokolonialnym.
20.40-21.00
Kodwo Eshun - Złożoność i sprzeczności „dyplomacji uprawianej przez czasopisma”, na przykładzie magazynu „Transition”
W latach 60. i 70. XX wieku Rajat Neogy, redaktor magazynu „Transition”, uruchomił skomplikowany program „dyplomacji prasowej”, którego celem było kształtowanie polityki kulturalnej Afryki Wschodniej. Spojrzenie na kilka momentów z historii pisma pozwala zrozumieć różne etapy jego zaangażowania w zawiłe procesy dekolonizacyjne toczące się w tamtym czasie.
21.00-21.15
Przerwa
21.15-22.00
Dyskusja panelowa z Denisem Ekpo, Clare Davies, Nidą Ghouse, Kodwo Eshunem, Jihan El-Tahri, Annett Busch i Anselmem Franke
Prowadzenie: Katarzyna Bojarska
Katarzyna Bojarska jest adiunktem w Instytucie Badań Literackich PAN, w Zespole do Badań nad Literaturą i Kulturą Późnej Nowoczesności, członkinią Uniwersytetu Muri im. Franza Kafki. Autorka tekstów i przekładów, zainteresowana relacjami sztuki, literatury, historii i psychoanalizy, tłumaczka m.in. książki Susan Buck-Morss Hegel, Haiti i historia uniwersalna. Autorka książki Wydarzenia po Wydarzeniu: Białoszewski – Richter – Spiegelman (Warszawa 2012). Od 2011 w zespole redakcyjnym „Tekstów Drugich”.
Annett Busch jest niezależną kuratorką, autorką i tłumaczką. Redagowała „SPEX – magazine for pop-culture” (1997–2002) oraz współredagowała książkę Ousmane Sembene – Interviews (University Press of Mississippi). Wraz z Florianem Schneiderem była współkuratorką poświęconej produkcjom Danièle Huillet i Jean-Marie Strauba wystawy i klubu filmowego „Of a people who are missing” w Extra City Kunsthal, Antwerpia, 2009. Wraz z Anselmem Franke współkuratorowała wystawę „After Year Zero” w berlińskim Haus der Kulturen der Welt, 2013 i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2015. Obecnie w Akademii Sztuk Pięknych/NTNU w Trondheim realizuje projekt badawczy „Electronic Textures”, w ramach którego przygląda się XX-wiecznemu modernizmowi przez pryzmat nowatorskich pism panafrykańskich, transkulturowych i międzynarodowych.
Clare Davies otrzymała stopień doktora w Instytucie Sztuk Pięknych Uniwersytetu Nowojorskiego w 2014 roku za pracę „Modern Egyptian Art: Site, Commodity, Archive, 1891-1948”. Laureatka inauguracyjnej edycji Nagrody Studiów Transregionalnych im. Irmgard Coninx przyznawanej w Berlinie. Jesienią 2015 roku dołączy do zespołu Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku jako asystentka kuratora zbiorów sztuki nowoczesnej i współczesnej z Bliskiego Wschodu, Afryki Północnej i Turcji.
Denis Ekpo jest profesorem w dziedzinie komparatystyki i dyrektorem programu literaturoznawstwa porównawczego na Uniwersytecie w Port Harcourt w Nigerii. Teoretyk kultury, twórca koncepcji postafrykanizmu. W latach 2004–2012 członek komitetu doradczego „Third Text”; redaktor wydania specjalnego tego pisma, zatytułowanego „Beyond Négritude”. Ekpo opublikował dwie książki: Neither Anti-imperialism nor the White Man’s Tears oraz Philosophie et litterature africaine. Obecnie opracowuje manifest sztuki postafrykańskiej.
Jihan El-Tahri jest obywatelką Egiptu i Francji. Zaczynała jako dziennikarka, w latach 1984–1990 zajmowała się wydarzeniami politycznymi na Bliskim Wschodzie jako korespondentka i researcherka telewizyjna. Od 1990 roku reżyseruje i produkuje filmy dokumentalne dla telewizji francuskiej, BBC, PBS i innych międzynarodowych stacji: jest autorką kilkunastu filmów, w tym nominowanego do nagrody Emmy obrazu Królewski Dom Saudów (The House of Saud), poświęconego relacjom między Arabią Saudyjską i USA, widzianym przez pryzmat sylwetek saudyjskich monarchów. W filmie Cena pomocy (The Price of Aid), uhonorowanym nagrodą European Media w 2004 roku, El-Tahri sprawdzała, kto tak naprawdę korzysta na działaniu międzynarodowego systemu pomocy żywnościowej. Nagrodzony wielokrotnie film Kuba, afrykańska odyseja (Cuba: An African Odyssey) opowiada nieznaną historię kubańskiego wsparcia dla przewrotów w Afryce. Najnowszy dokumentalny obraz reżyserki, Za tęczą (Behind the Rainbow), poświęcony przemianom w Afryce Południowej, miał premierę w 2009 roku i zdobył wiele nagród. Obecnie El-Tahri kończy pracę nad trzygodzinnym dokumentem zatytułowanym roboczo Nowi faraonowie (Egypt’s Modern Pharaohs). Jest także autorką książek The 9 Lives of Yasser Arafat oraz Israel and the Arabs: the 50 Years War opublikowanych przez wydawnictwo Penguin. Jihan El-Tahri angażuje się w działalność stowarzyszeń i instytucji zajmujących się kinem afrykańskim. Pełniła funkcję skarbnika Afrykańskiej Gildii Reżyserów Filmowych w Diasporze, sekretarza regionalnego Federacji Kina Panafrykańskiego (FEPACI) oraz doradcy programu Africa First prowadzonego przez Focus Features. Obecnie jest mentorką w Documentary Campus.
Kodwo Eshun jest artystą i teoretykiem. Jako współtwórca The Otolith Group prezentował swoją twórczość w ramach indywidualnych pokazów w Casco. Office for Art, Design and Theory w Utrechcie, Museu Serralves w Porto oraz w Bergen Kunsthall, a także podczas wystaw zbiorowych w MoMA NY, Haus der Kulturen der Welt w Berlinie i dOCUMENTA (13). Autor Dan Graham: Rock My Religion (2012) i More Brilliant than the Sun: Adventures in Sonic Fiction (1998); współredaktor WORLD 3 (2014), The Militant Image: A Cine Geography, “Third Text”, 108 (2011), Harun Farocki: Against What? Against Whom? (2009), A Long Time Between Suns (2009) and The Ghosts of Songs: The Film Art of the Black Audio Film Collective (2007). Eshun jest wykładowcą na uczelni Goldsmiths w Londynie.
Anselm Franke jest dyrektorem działu sztuk wizualnych i filmu w Haus der Kulturen der Welt w Berlinie, gdzie zrealizował wystawy: „The Whole Earth” (we współpracy z Diedrichem Diederichsenem), „After Year Zero” (we współpracy z Annett Busch) oraz trwającą obecnie „Ape Culture” (we współpracy z Hilą Peleg). Kurator Biennale w Szanghaju w 2014, zatytułowanego „Social Factory” oraz Biennale w Tajpei w 2012 roku pod tytułem „Modern Monsters, Death and Life of Fiction”. Jego świetnie przyjęta wystawa „Animism” podróżuje po świecie od 2010 roku, gościła już w Antwerpii, Bernie, Wiedniu, Berlinie, Nowym Jorku, Shenzhen, Seulu i Bejrucie. W latach 2006–2010 pełnił funkcję dyrektora artystycznego Extra City Kunsthal w Antwerpii.
Nida Ghouse jest autorką tekstów i kuratorką, prowadziła projekty „Emotional Architecture” oraz „Acoustic Matters”. Obecnie pełni funkcję dyrektorki Mumbai Art Room w Bombaju.
