Strategie mówienia o romskości
Projekcja filmu i dyskusja
Grafika: Kaja Kusztra
Zapraszamy do Solidarnego Domu Kultury „Słonecznik" w Muzeum na Pańskiej na wydarzenie współorganizowane przez Fundację W Stronę Dialogu, poświęcone ukraińskim Romom.
Od lutego 2022 przybyłe do Polski społeczności romskie pochodzenia ukraińskiego stanowią prawdopodobnie większą grupę niż polscy Romowie (szacunkowa liczba: ok. 70–80 tysięcy osób). Społeczności uchodzące z wojny w Ukrainie nie zawsze spotykają się jednak z życzliwym przyjęciem w Polsce, jak i innych krajach. Pomimo posiadanych dokumentów ukraińskich odmawiana się im często podstawowej pomocy humanitarnej takiej jak wyżywienie, dach nad głową czy dostęp do wsparcia finansowego. Stereotypy, które wciąż towarzyszą byciu Romem/Romni, lokują osoby ze społeczności poza systemem pomocy, edukacji czy dostępu do pracy. Dyskryminacja Romów sięga setek lat i zarysowuje się może jeszcze wyraźniej w obecnej sytuacji kryzysu.
Czym jest romskość współcześnie i o co walczą Romowie i Romni? Jak mówią o niej w swoich pracach twórcy i twórczynie romskie? Zapraszamy na projekcję sztuki „Roma Armee” z Teatru Gorki w Berlinie, po której spotkamy się z artystami romskimi i specjalistkami zajmującymi się sztuką stworzoną przez grupy mniejszościowe i osoby wykluczone. Spektakl według pomysłu sióstr Selimović stanie się punktem wyjścia do dyskusji o sztuce osób o romskich korzeniach i współczesnych strategiach mówienia o romskości. Dyskusję poprowadzi Monika Weychert, a wezmą w niej udział Krzysztof Gil, Katarzyna Lewandowska i Paulina Piórkowska.
17:00–18:00 projekcja dokumentacji spektaklu „Roma Armee" z Teatru Gorki w Berlinie
18:00–20:00 dyskusja: Monika Weychert, Krzysztof Gil, Katarzyna Lewandowska i Paulina Piórkowska.
Wydarzenie jest współorganizowane przez Fundację W Stronę Dialogu wspierającą osoby uchodźcze romskiego pochodzenia, które przyjechały do Polski po pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku.
„Roma Armee”, reż Yael Ronen
Teatr Gorki w Berlinie (premiera 2017)
W czasie, gdy Europie zagraża neofaszyzm, grupa aktorów wzywa do stworzenia Romskiej armii, która ma pomóc w samoobronie. Siły szybkiego reagowani mogłyby wesprzeć opór wobec strukturalnej dyskryminacji, rasizmy i antycyganizmu, ale także pomóc w wyemancypowaniu się ze zinternalizowanej roli ofiar. Aktorzy grający w spektaklu to Romowie, Romani i Romnija z Austrii, Serbii, Niemiec, Kosowa, Rumunii, Anglii i Szwecji. Są także Izraelsko-Niemiecko-Turecko-Berlińskimi Gadjé, co oznacza, że Armia Romska jest ponadnarodowa, różnorodna, feministyczna i queerowa. Zainicjowany przez siostry SImonidę i Sandrę Selimović kolektyw wchodzi na scenę Teatru Gorki w akcie artystycznego działania wzmacniającego, współtworzonego przez reżysera Yaela Ronena. Poprzez wspólny proces badawczy eksplorują osobiste doświadczenia oraz historyczne i współczesne, na podstawie których powstaje spektakl. Razem z angielskimi artystami wizualnymi Delaine i Damianem Le Bas szkicują wizję Bezpiecznego Europejskiego Domu w Cygańskiej Europie, jak nazywają ją Le Basowie.
Dr Monika Weychert – kuratorka, krytyczka, kulturoznawczyni; adiunktka i koordynatorka kierunku Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Od 2016 roku współpracuje z Instytutem Badań Przestrzeni Publicznej warszawskiej ASP. Kuratorka kilkudziesięciu wystaw. Członkini AICA. Tematyką romską zajmuje się od 25 lat. W 1998 obroniła magisterium „Wizerunek Cygana w kulturze polskiej – mit czy stereotyp?", w 2019 doktorat „Niewidzialna Zagłada. Romska sztuka współczesna jako bunt podporządkowanych innych". Kuratorka wystaw artystów romskich i nie-romskich: „Domy srebrne jak namioty" w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki (2013); „Domy srebrne jak namioty. Byście wszystkich przyjąć chcieli / żebyście czarnej nocy nie czynili / w biały dzień" w Muzeum Współczesnym Wrocław (2014); „Krzysztof Gil, W koło Macieju smutek tropików" w BWA Tarnów (2021).
Dra. Katarzyna Lewandowska – historyczka sztuki, feministka, kuratorka, aktywistka, działaczka na rzecz praw osób wykluczonych i poza-ludzkich. W swoich badaniach skupia się na poszukiwaniu cielesności w sztuce współczesnej, korzystając z intersekcjonalnej strategii feministycznej. Zainteresowana jest sztuką zaangażowaną i totalną, która wchodzi w krytyczny dyskurs z władzą – w szerokim tego słowa znaczeniu. Badaczka zajmuje się także motywami kobiecości w sztuce tybetańskiej. Autorka wielu wystaw oraz cyklu wystaw. Współpracowała z Galerią Wozownia, Galerią S, Kulturhauz oraz CSW w Toruniu, oraz z Fundacją Wyspa Progress. Współzałożycielka czasopism: „Splesz" oraz „Death of the patriarchy. Manifestos / The Revolution is Now." Absolwentka Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu, gdzie obroniła pracę magisterską Ikonografia buddyjskich zwojów malowanych z Muzeum Narodowego w Warszawie, za którą otrzymała nagrodę im. Jerzego Remera. W roku 2009 uzyskała stopień doktory za dysertację Kobieta w malarstwie buddyjskiej wadżrajany. Ikonografia i ewolucja stylistyczna tybetańskich zwojów malowanych. W latach 1999–2000 przebywała w Buddyjskim Ośrodku w Bristolu w Anglii, a w 2003 roku była stypendystką Mongolskiej Akademii Nauk. Pracowała w Katedrze Historii Sztuki i Kultury UMK w Toruniu, Gender Studies w Instytucie Filozofii UMK w Toruniu. Dzisiaj związana z Akademią Sztuk Pięknych w Gdańsku.