Polscy ekonomiści w Indiach, czyli marksizm pod palmami
Wykład Małgorzaty Mazurek
Siedziba Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Indyjskiej w Warszawie, La Revue Polonaise, nr 2 (6), 1962, fot. Jan Jastrzębski
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zaprasza na wykład Małgorzaty Mazurek, towarzyszący wystawie „Sklep polsko-indyjski”.
Oskar Lange świętował Sylwestra 1956 roku w nietypowej scenerii: pod palmami w Kalkucie, w willi zaprojektowanej dla Rabindranath Tagore, słynnego bengalskiego intelektualisty i laureata Nagrody Nobla.
Trzy lata później, w to samo miejsce przyjechał Michał Kalecki. Zarówno Lange, jak i Kalecki spędzili pół roku w Indiach jako doradcy ekonomiczni rządu indyjskiego. Przez następną dekadę polska myśl ekonomiczna o rozwoju i planowaniu była głównym towarem eksportowym PRL do Azji i Afryki. Z początku to dyplomaci, uczeni i artyści nadawali ton kontaktom polsko-indyjskim, zanim do Indii zaczęli jeździć turyści zakupowi i handlarze z szarej strefy.
Światowe znaczenie Indii w latach pięćdziesiątych było nieporównywalnie większe niż Polski. Po zdobyciu niepodległości, Indie stały się światowym ośrodkiem polityki postkolonialnej. Tymczasem Polska poszukiwała swojego politycznego miejsca - czasem pod dyktando ZSRR, a czasem samodzielnie –w krajach tzw. Trzeciego Świata, rzucając na front ekspertów, skromne środki i doktrynę przyjaźni między proletariuszami wszystkich krajów świata. Indie stały się pierwszym przystankiem tej podróży, która wkrótce poprowadziła do Afryki i na Bliski Wschód.
Doświadczenie indyjskie lat pięćdziesiątych miało wielorakie konsekwencje, przede wszystkim intelektualne. To w Indiach, Lange zaczął odchodził od dogmatu stalinowskiej industrializacji, a Kalecki wpadł na pomysł utworzenia kursu planowania dla studentów z Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. To w Indiach, polska kwestia rolna stała się częścią światowych studiów nad chłopstwem. Warto zatem zapytać, dlaczego Indie stały się kluczowym miejscem refleksji nad rolniczą Europą Wschodnią, jak ta wiedza zmieniała się w konfrontacji z realiami indyjskich miast i wsi, Wreszcie, co z tego wszystkiego wynikło, gdy Lange i jego koledzy wrócili spod palm do Warszawy, czy ta historia ma znaczenie tu i teraz, we współczesnej Polsce i świecie.