Polityczna czy społeczna? Problemy sztuki z marksizmem
Prof. Andrzej Turowski

W całej powojennej historii Polski aż po lata 80. język marksistowski był językiem powszechnym, w którym kryło się masę sprzecznych znaczeń.

Jeżeli w sposób jednoznaczny był ideologiczną retoryką władzy komunistycznej, tak tworzył też jeden z języków opozycji, najchętniej nazywanej „rewizjonistyczną”. W różny sposób pojawiał się na gruncie nauk humanistycznych reprezentując dyskursy czysto oportunistyczne, jak również formy antyinstytucjonalnego oporu. W szczególności odgrywał on istotną rolę, podobnie jak przez krótki okres czasu języki egzystencjalizmu i strukturalizmu nakładające się na marksizm, dla tej części niepogodzonego społeczeństwa, które nie identyfikowało się z religijną opozycją. Jednym słowem, marksizm był domeną nie tylko kolonizatorów, lecz także kolonizowanych. Po upadku Związku Radzieckiego i końcu komunistycznego kolonializmu, język marksistowski powiązał postkolonialne społeczeństwo poczuciem winy. W tym sensie pozostał hybrydą postaw postkomunistycznych i obudził niechęć, czy wręcz wrogość u tych, którzy z powojenną przeszłością nie chcą się identyfikować. Tutaj przebiega też granica wypartej historii i nieuświadomionej fikcji. Marksizm, który gdzie indziej mógł się stać jedną z metod krytycznych postkolonializmu, to w świecie byłej dominacji kolonialnej sowietów będąc składnikiem wewnętrznych dyskursów kolonizatorów i kolonizowanych utracił zdolność krytyczną, nie tylko wobec własnego doświadczenia historycznego, lecz również wobec zagrożeń politycznych (wojenny neokolonializm) i ekonomicznych (neoliberalizm) globalnej współczesności.

Wykład poświęcony będzie przypomnieniu debat prowadzonych wokół problematyki polityczno-społecznej polskiej historii sztuki w środowisku uniwersyteckim poznańskich historyków sztuki lat 60 i 70 XX wieku, w kontekście zainteresowań marksizmem, strukturalizmem, socjologią i ideologią.