Festiwal Filmowy Pięć Smaków
Sekcja „Queer Azja”
" Metamorfoza", Filipiny 2013, reż. Eduardo Roy Jr.
W dniach 12-20 listopada odbędą się pokazy filmów w ramach tegorocznej edycji Festiwalu Filmowego Pięć Smaków. W Muzeum Sztuki Nowoczesnej zostanie zaprezentowany cykl zatytułowany „Queer Azja”.
Festiwalu Pięć Smaków to jedyny w Polsce i tej części Europy przeglądu kina z Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej.
Jak co roku, repertuar Pięciu Smaków łączy skrajności: szalone kino gatunkowe i awangardowe autorskie obrazy, epickie produkcje i kameralne kino niezależne, wysokojakościową rozrywkę i filmy zaangażowane społecznie. Skrajności dostrzec można już w filmie, którego uroczysty pokaz otworzy festiwal. „Dama z Seulu” Jina Janga to połączenie wysokiej jakości kryminału z psychologicznym dramatem, którego bohaterem jest znakomity policjant, czujący się... kobietą, zamkniętą w doskonałym, lecz męskim ciele.
Queer Azja to sekcja FOCUS 8. edycji festiwalu, mająca w tym roku charakter międzykulturowy i obejmująca przegląd najciekawszego kina z nurtu LGBT Azji Wschodniej i Południowo Wschodniej z ostatnich dwóch lat. Od początku istnienia festiwalu jego celem jest wzmacnianie postawy tolerancji i otwartości, sekcja ta jest tego wyrazem.
Nienormatywność seksualna i płciowa to temat dotyczący każdej szerokości geograficznej. Różnorodne są jednak sposoby jego interpretacji, języki opisu i obrazowania, polityka włączania i wykluczania, jawne i ukryte społeczne zasady wyznaczające ramy indywidualnej ekspresji. Film jest narzędziem, które pozwala opowiadać o tych różnicach w bardzo wszechstronny sposób, przekraczając granicę pomiędzy tym, co intymne, a tym, co publiczne, między estetyką a politycznym aktywizmem.
Sekcja Queer Asia prezentuje najnowsze produkcje z Azji Południowo-Wschodniej, których tematyka związana jest z doświadczeniami osób nieheteroseksualnych i kwestionujących swoją płciową tożsamość. Współczesne azjatyckie kino queer nie tworzy spójnego nurtu – jest zbiorem bardzo różnych narracji i form, pokazujących doświadczenia osób LGBT z różnych krajów, różnych warstw społecznych i środowisk. Filmowa forma staje się tu przestrzenią negocjacji tradycyjnych i współczesnych modeli związków i rodzin, polem dyskusji z ustalonymi normami. Ich bohaterowie podważają binarną definicję płci, związki, jakie nawiązują z innymi ludźmi, wykraczają poza jednoznaczne kategorie. Różnorodność stylistyk – od subwersywnego kiczu po klasyczne, wystudiowane obrazy – odzwierciedla wielość punktów widzenia, pozwalając widzom na wgląd nie tylko w rzeczywistość indywidualnych bohaterów, ale też społeczności, w jakich funkcjonują.
Tanwarin Sukkhapisit – reżyserka, aktorka, producentka. Nagradzana za krótkometrażowe filmy, często nawiązujące do autobiograficznych doświadczeń związanych ze zmianą płci. Jej debiutancka fabuła „Insects in the Backyard” nie została dopuszczona do dystrybucji przez cenzurę, trafiła jednak na ponad 30 międzynarodowych festiwali.
Eduardo Roy Jr. – absolwent New Era University w Quezon City i Philippine School of Interior Design. Pracował jako projektant wnętrz, jednocześnie pisząc scenariusze telenowel i reżyserując. Jego pierwszy krótki metraż „Ulirat” otrzymał tytuł najlepszego filmu krótkometrażowego 2002 roku w konkursie Film Academy of the Philippines (FAP). Ukazująca środowisko filipińskich transkobiet „Metamorfoza” pokazywana była m.in. na Berlinale, otrzymała szereg nagród na festiwalu Cinemalaua i w Vesoul.
13 listopada, godz. 20:00
Nocny lot (Night Flight / Ya Gan Bi Haeng)
Korea Południowa 2014, 144’
język: koreański
reżyseria: Leesong Hee-il
napisy: polskie i angielskie
Historia o dojrzewaniu, miłości i przemocy. Trójka przyjaciół ze szkolnego podwórka na progu dorosłości wkracza na drogi, które – jak się wydaje – nieodwracalnie ich rozdzielą: jeden skrywa uczucie do kolegi, drugi zostaje liderem licealnego gangu, trzeci – jego ofiarą. Skomplikowane relacje między chłopcami ukazane są z dużą psychologiczną wnikliwością i bez efekciarstwa: obserwujemy, jak zdradzający jeszcze ślady dziecięcej niewinności, muszą mierzyć się z bardzo już dorosłymi problemami.
Leesong Hee-il, znany z melodramatycznej trylogii o tematyce gejowskiej, zwieńczonej pokazywanym na Berlinale i w Vancouver poetyckim "White Night", tym razem sięgnął po bardziej zdyscyplinowany i złożony scenariusz. Wielowątkowa narracja oparta została na faktach i mimo tego, że autor porusza w niej kilka problemów, żaden nie został potraktowany powierzchownie. Wątek homoseksualizmu jest tylko jednym z tematów filmu, reżyser równie wiele uwagi poświęca kwestiom licznych patologii w koreańskim szkolnictwie – nastawionym na rywalizację, skrajny indywidualizm i obsesję na punkcie liczby zdobytych punktów, zamiast rozwijania więzi między uczniami. Szkolna rzeczywistość to często wykorzystywana w kinie metafora społeczeństwa. "Nocny lot" buduje ją jednak z wyczuciem i finezją, nie podsuwając jednoznacznych odpowiedzi i łatwych ocen.
14 listopada, godz. 20:00
Supernatural (Nua Dhamma Chat)
Tajlandia 2014, 106’
reżyseria: Thunska Pansittivorakul
język: tajski
napisy: polskie i angielskie
Pierwszy fabularny film Pansittivorakula to eksperymentalne, zaangażowane politycznie science-fiction. W sterylnej przyszłości Tajlandia to kraj zarządzany przez "Przywódcę", w którym żyje się wygodnie, choć rozwój technologiczny sprawił, że bezpośrednie kontakty między ludźmi przestały być możliwe – porozumiewają się jedynie za pośrednictwem awatarów.
Reżyser powraca do wątków znanych z wcześniejszych produkcji, tworząc obraz dojrzały i dopracowany artystycznie. Gęsty od aluzji, a równocześnie impresyjny film otwarty jest na różne sposoby odbioru – można śledzić polityczne i kulturowe odniesienia, można też dać się ponieść strumieniowi onirycznych obrazów, przeskakujących między skrajnymi estetykami.
Reżyser wplata w narrację rozważania na temat religii i ideologii, uzupełnione cytatami z Žižka i Lacana, mitologicznymi historiami oraz scenami homoerotycznych fantazji. Kolażową, rozproszoną strukturę filmu tłumaczy poszukiwaniem formy odpowiadającej przyswajaniu informacji w cyfrowych mediach: kiedy przeglądamy statusy znajomych na Facebooku, każdy post dotyczy innego tematu, a jednak, złożone razem, tworzą rodzaj niespójnej całości, pejzaż złożony z tego, co interesuje i budzi żywe emocje w naszym środowisku. Świadomość przeskakuje z wątku na wątek bez większego wysiłku. Gdzieś na styku pozornie niepołączonych tekstów i obrazów powstaje rwana, chaotyczna narracja o współczesnym świecie.
Wątek erotyczny jest w "Supernatural" bardziej oszczędny niż w innych realizacjach Pansittivorakula, jednak niezmiennie nie służy on jedynie celom fabularnym. Naturalistyczne sceny seksu są dla niego narzędziem czysto politycznym: ludzka intymność, która podlega cenzorskim ograniczeniom jest metaforą wolności, tłamszonej przez instytucje władzy.
15 listopada, godz. 20:00
Będzie lepiej (It Gets Better / Mai Dai Kor Hai Ma Rak)
Tajlandia 2012, 104’
reżyseria: Tanwarin Sukkhapisit
język: tajski
napisy: polskie i angielskie
Trzy przeplatające się historie z transgenderowym tłem. Atrakcyjna kobieta podróżuje przez tajską prowincję, szukając w małym mieście śladów swojej przeszłości. Nastolatek, przyłapany przez ojca na przebieraniu się w sukienki, zostaje wysłany do klasztoru. Młody mężczyzna wraca z Ameryki, by zamknąć rewiowy klub nocny z występami transseksualnych kobiet, należący do ojca, którego nigdy nie poznał. Kino drogi łączy się tu z tragikomedią – przepięknie komponowane kadry pokazują epizody z życia bohaterów, portretowanych z ciepłem, ale i z nutą ironii. Sukkhapisit pokazuje różne warianty płciowej tożsamości, ale tematem jej filmu jest przede wszystkim uniwersalne pragnienie bliskości i akceptacji.
Pierwszy film reżyserki, "Insects in the Backyard" został zakazany przez tajską cenzurę. Tym razem sięga ona po bardziej komercyjne i łagodne środki – premiera filmu miała miejsce w czasie Walentynek. Nie znaczy to jednak, że temat podjęty został powierzchownie. "Będzie lepiej" to hasło, które amerykańscy aktywiści kierowali do homoseksualnych nastolatków, by zapobiegać fali samobójstw w tej grupie. Miało sygnalizować, że szkolne prześladowania kiedyś się kończą, a życie osób LGBTI staje się z czasem coraz bardziej znośne. Sukkhapisit między wierszami sygnalizuje, że drogi jej bohaterów raczej nie były usłane różami – świadomie koncentruje się jednak na jaśniejszych stronach rzeczywistości.
Obok nastrojowych zdjęć mocną stroną filmu jest obsada – w roli dojrzałej trans-piękności, Saitan, pojawiła się Penpak Sirikul, aktorka niezwykle popularna w latach 80. Jej fryzura, kostiumy, ale i sposób gry wydają się nieco z innej ery (w jednej ze scen pojawia się w sukience będącej aluzją do "Spragnionych miłości" Wong Kar-waia), co doskonale pasuje do charakteru bohaterki. Wśród aktorów pojawia się też Nuntita Khamphiranon – transseksualna piosenkarka, która podbiła serca tajskiej widowni spektakularnym występem w programie telewizyjnym "Thailand's Got Talent". Tu wciela się w Tonlew, dziewczynę z nocnego klubu, która wbrew stereotypom nie gustuje w brokacie, wybierając raczej styl chłopczycy. Mimo to jej niezwykły głos i delikatna uroda sprawiają, że właściciel klubu będzie musiał zakwestionować swoją heteroseksualność.
Piosenki Khamphiranon znalazły się na płycie z muzyką filmu, przyczyniając się dodatkowo do jego popularności – która być może otworzy drzwi dla innych tego typu produkcji w tajskim kinie.
16 listopada, godz. 20:00
Taniec orchidei (Soongava: Dance of the Orchids / Soongava)
Nepal, Francja 2012, 85’
reżyseria: Subarna Thapa
język: nepalski, angielski
napisy: polskie i angielskie
Poetycka historia miłości dwóch kobiet w miejskiej scenerii Katmandu. W zamożnym domu Kiran języka nepalskiego używa się na przemian z angielskim, tancerka Diya pochodzi z bardziej konserwatywnej rodziny, która aranżuje dla niej małżeństwo. Pierwsza jest pewną siebie, nowoczesną dziewczyną w dżinsach, druga zmysłowym tańcem wyraża więcej, niż może powiedzieć. Kameralny portret ich związku ukazany jest na tle skomplikowanej struktury społecznej wieloetnicznego kraju, dając równocześnie rzadką okazję poznania codziennego życia miasta, niemieszczącego się zwykle w malowniczych reportażach podróżników.
Choć Nepal może się poszczycić jednym z najbardziej liberalnych w Azji rozwiązań legislacyjnych, jeśli chodzi o równouprawnienie osób LGBTI, społeczna rzeczywistość rządzi się nadal swoimi prawami. Walczące o swój związek bohaterki muszą się skonfrontować z ostracyzmem otoczenia i niezrozumieniem najbliższych: w nowoczesnej stolicy tradycja okazuje się silniejsza, niż mogłoby się wydawać.
17.XI, g. 20:00
Metamorfoza (Quick Change)
Filipiny 2013, 82’
reżyseria: Eduardo Roy Jr.
język: tagalski
napisy: polskie i angielskie
Almodóvarowska, przewrotna opowieść o kosmetyczce, wykonującej nielegalne zabiegi drobnej chirurgii plastycznej w środowisku filipińskich drag queens. Dorina poprawia twarze koleżankom i ich znajomym, sama mierząc się z problemami w związku. Jej mężczyzna ulega urokowi młodszej tancerki, a klientki wbrew rozsądkowi życzą sobie coraz mocniejszych środków. W świecie konkursów piękności, gdzie uroda jest nie tylko estetycznym ideałem, ale też bardzo realnym sposobem na zdobycie środków do życia i społecznego szacunku, za doskonałe rysy twarzy można oddać wszystko.
"Metamorfoza" to barwna i przejmująca historia, łącząca wątek kryminalny z wnikliwą obserwacją obyczajową. Reżyser z dokumentalnym zacięciem zarysowuje tragikomiczny portret przyprószonego brokatem świata transseksualnych kobiet, formułując zarazem trafny komentarz na temat absurdów współczesnej globalnej kultury i jej obsesyjnego zainteresowania wyglądem. Realizmu fabule dodaje obsada, w której pojawia się między innymi ikoniczna postać Sholi Luny (Miss Gay Philippines 1982) i lokalna gwiazda Garcia (Super Sireyna Queen of Queens 2013) wcielająca się w rolę budzącej zazdrość Doriny tancerki.
18 listopada, godz. 20:00
Bwakaw
Filipiny 2012, 110’
reżyseria: Jun Robles Lana
język: Philippine, tagalski
napisy: polskie i angielskii
Tytułowy bohater to pies: wierny towarzysz starszego mężczyzny. Filmowi daleko jednak do popularnej w Azji konwencji cukierkowych historii o uroczych pupilach. Imię "Bwakaw" to kolokwialny, niezbyt przyjemny przymiotnik sugerujący łapczywość, pazerność i egoizm: pies niewybrednie zje wszystko, co jego właściciel mu podrzuci. Określenie to można odnieść także do samego mężczyzny: 70-letni Rene to opryskliwy, gburowaty mężczyzna, który położył już krzyżyk na własnym życiu i niczego szczególnego od losu nie oczekuje. Jego przykry dla otoczenia styl bycia ma jednak swoją przyczynę – ukrywa się za nim wieloletnia frustracja i poczucie odrzucenia.
Rene jest gejem, który swoją orientację odważył się ujawnić dopiero niedawno, nie dane mu było doświadczyć bliskości w szczęśliwym związku. Mierzy się z samotnością i poczuciem spędzenia życia w kłamstwie. Reżyser portretuje bohatera, którego w zasadzie nie sposób polubić. Ceniony filipiński aktor, Eddie Garcia, mistrzowsko oddaje jednak wrażliwość i ból, skrywające się pod grubymi warstwami zgorzknienia i budzące nadzieję, że nie wszystko w życiu Rene już się skończyło.
Reżyser łączy melancholię z czarnym humorem, zapełniając tło swojej kameralnej historii szeregiem ciekawych drugoplanowych bohaterów, nienachalnie podsuwając tym samym kontekst społeczny, w którym Rene toczył swoje życie: z jednej strony mamy stereotypowych gejów, w damskich ciuszkach prowadzących zakład fryzjerski, z drugiej – powściągliwego, lecz wywierającego nieustanną, cichą presję księdza.
Niesztampowy scenariusz ubrany jest w dopracowaną formę: nasycone kolory filipińskiej prowincji stają się tłem dla ukazania codziennego życia bohatera, zaś jego stary dom, niedoskonały, pełen niedoróbek i pusty mimo obecności wielu starych przedmiotów, to wizualna metafora skomplikowanej osobowości Rene.
19 listopada, godz. 20:00
Tajemnica kwiatu Plumerii / Frangipani
Sri Lanka 2014, 90’
reżyseria: Visakesa Chandrasekaram
język: syngaleski
napisy: polskie i angielskie
Skomponowana przy użyciu subtelnych, acz wymownych środków opowieść o niemożliwej miłości. Sarasi przyjaźni się z Chamathem i ma nadzieję, że chłopak wybawi ją od aranżowanego małżeństwa. W warsztacie, w którym oboje uczą się dekoracyjnych haftów, pojawia się jednak Nalin.
Wzajemna fascynacja mężczyzn nie może wyjść na jaw – na mocy kolonialnego prawa homoseksualne relacje są na Sri Lance zakazane. Reżyser zgłębia emocje tężejące między trójką bohaterów nie uciekając się do przesadnej dramatyzacji – śledzi spojrzenia, drobne gesty, pozornie błahe momenty codzienności, budując z nich historię o druzgoczących konsekwencjach wyrzeczenia się prawdy. Portretuje przy tym pełną sprzeczności rzeczywistość małej miejscowości, gdzie lokalne wierzenia spotykają się z nowoczesnym stylem życia a buddyjska tolerancja zderza się z ograniczającą wolność władzą.