Czym jest ideologia w kontekście faszyzmu i komunizmu?
Oprowadzanie filozoficzne po wystawie „Nigdy więcej”

  • Czym jest ideologia w kontekście faszyzmu i komunizmu?

    fot. Kuba Mozolewski
  • Czym jest ideologia w kontekście faszyzmu i komunizmu?

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zaprasza na kolejne spotkanie w ramach cyklu oprowadzań filozoficznych po wystawie „Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX i XXI wieku”. Spotkanie będzie okazją do wspólnego poszukania odpowiedzi na pytanie, czym jest ideologia w kontekście faszyzmu i komunizmu?

Często w potocznym dyskursie posługujemy się pojęciem „ideologia” bez głębszej refleksji nad znaczeniem tego terminu. Oprowadzanie filozoficzne będzie stanowić okazję do wyjaśnienia tego pojęcia w ramach pewnych ujęć teoretycznych oraz w kontekście prac artystycznych zgromadzonych na wystawie. Zapytamy o ideologiczny wymiar twórczości artystycznej. Czy dzieło sztuki jest jedynie nośnikiem prawdy? Czy może jednak w każdym wytworze kulturowym człowieka tkwi jakaś postawa ideologiczna?

Ideologię określa się jako pewien zespół poglądów, który służy do objaśniania otaczającego świata oraz do realizacji określonych interesów klasowych (komunizm) bądź narodowych (faszyzm). Stałą tendencję do wykształcania się ideologii można tłumaczyć tym, że zaspakajają one niezbywalną potrzebę człowieka dawania odpowiedzi na pytania o sens i sposób istnienia. Ideologie posiadają również komponent praktyczny, czyli przedstawiają sposoby osiągania celów wyznaczonych przez teoretyczne ujęcia świata, czemu często towarzyszy przekonanie o wyższości interesu wspólnego nad tymi jednostkowymi.

Inspirując się XIX wiecznym filozofem niemieckim Wilhelmem Diltheyem, można stwierdzić, że na każdą ideologię składają się trzy komponenty: wizja rzeczywistości, system wartości oraz cele i ideały. Dzieło artystyczne, jako nośnik pewnego sensu, może zostać zaangażowane w spór ideologiczny, co jest konsekwencją wizji świata artysty (1), jego systemu wartości (2) czy wreszcie antycypacji stanu idealnego (3). Karol Marks uznawał, że ideologia stanowi konieczny element dla funkcjonowania społeczeństwa, gdyż utrzymuje ona pewną strukturę społeczną. Czasami zdarza się, że rewolucje wywracają porządek społeczny, jednak gdy opada rewolucyjny kurz, kolejna ideologia natychmiast zajmuje miejsce poprzedniej. W takim ujęciu ideologią może być faszyzm, komunizm, ale również kapitalizm, ekologizm, feminizm, itd. Również artyści, jako członkowie społeczeństwa, ulegają tzw. fałszywej świadomości, co manifestuje się w ich twórczości artystycznej, poprzez którą wyrażają swoją wizję rzeczywistości, oceniają ją oraz proponują pewne rozwiązania, które mają doprowadzić do stanu idealnego.

Głównym celem oprowadzania będzie zapoznanie gości z aktualną wystawą, który zostanie zrealizowany w horyzoncie filozoficznym. Spotkania w ramach cyklu oprowadzań filozoficznych mają być okazją do poszukiwania tego, co wspólne dla sztuki i filozofii, dzieła mają prowokować do zadawania filozoficznych pytań, a teoretyczne myśli mają zostać ukonkretnione dzięki poszczególnym dziełom sztuki.
Między sztuką a filozofią nie ma ostrej granicy, dziedziny te przenikają się, obie pomagają nam lepiej rozumieć świat, innych i nas samych. Zarówno sztuka jak i filozofia zadają nam pytania, prowokując do poszukiwania odpowiedzi, jednak różnica leży w medium – sztuka posługuje się wizualnością i doświadczeniem, natomiast filozofia jest sferą pojęć i dyskursywnego języka.

Wysiłek filozofowania trafnie wyraża metafora drogi, podejmowanie myślenia jest nieprzewidywalne, czasami pewne ścieżki prowadzą nas do pięknych widoków, a czasami pewne drogi okazują się ślepe. Żywiołem filozofii jest rozmowa, dlatego postaramy się uniknąć formy wykładu, a skupimy się na dialogowaniu. Zapraszamy do wspólnej podróży, której kierunek będzie zależał również od Państwa!
 

Adrian Krupa, miłośnik filozofii zafascynowany światem sztuki współczesnej, który szuka związków między sztuką a filozofią w celu lepszego rozumienia świata i nas samych. Adrian pracuje jako opiekun publiczności w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz jest doktorantem w zakresie filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. Jego zainteresowania badawcze dotyczą fenomenologii, filozofii hermeneutycznej i estetyki.

Bernard Wnuk, student MISH UW. Interesuje się sztuką polską po 1945, performance i XX w. francuską filozofią.

Wystawa i inne archiwalne wydarzenia towarzyszące:

DzieńGodzinaNazwa wydarzeniaMiejsce wydarzenia
18:00 Oprowadzanie Wtorek w Muzeum z wystawą„Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX i XXI wieku” MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa
15:00 Oprowadzanie Popołudnie w Muzeumz wystawą „Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX i XXI wieku” MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa
18:00 Oprowadzanie Anty-co? Dlaczego antyfaszyzm w 2019 roku?Punkty widzenia: oprowadzania dyskusyjne MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa
16:00 Oprowadzanie Dojrzali Wspanializapraszają na wspólne oglądanie wystaw z Pawłem Brylskim MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa
12:30 Oprowadzanie Gdy sztuki piękne nie zawsze są piękneRozmowy o wystawie „Nigdy więcej” MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa
14:00 Oprowadzanie Oprowadzanie w języku angielskimpo wystawie „Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX i XXI wieku” MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa
16:00 Warsztaty Obrazy na ulice!warsztaty dla dorosłych w PJM MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa
16:00 Oprowadzanie Sobota z wystawą„Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX i XXI wieku” MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa
12:00 Warsztaty Na tropie PangeiPo co dzieciom artyści? MUZEUM nad Wisłą
Wybrzeże Kościuszkowskie 22 (Skwer Kpt. S. Skibniewskiego "Cubryny"), Warszawa