BETON SZTUKA EKSPERYMENT
Konferencja

  • BETON SZTUKA EKSPERYMENT

    Audytorium Muzeum Sztuki Nowoczesnej, fot. B. Stawiarski

Muzeum Sztuki Nowoczesnej jest partnerem konferencji BETON SZTUKA EKSPERYMENT.

Program

Prof. dr hab. inż. arch. Andrzej Basi­sta: „Beton, architektura, piękno” - od for­muły Witru­wiu­sza, przez antyczny Rzym do Le Cor­bu­siera. Ana­liza wybra­nych dzieł: Alvaro Siza / pawi­lon Expo ‘98 w Lizbo­nie / muzeum w San­tiago de Com­po­stela / kościół w Marco de Canaveses, Maciej Nowicki, arena w Rale­igh / Wil­liam Pere­ira, budy­nek Trans­ame­rica w San Fran­ci­sco / Moshe Safdie, Habi­tat w Mont­re­alu / Eero Saari­nen, Gate­way Arch w St. Louis / Renzo Piano, the Shard w Londynie.

Woj­ciech Nie­brzy­dow­ski, dr inż. arch.: „Bru­ta­lizm, nie­ko­niecz­nie bru­talny” – bru­ta­lizm był nur­tem archi­tek­to­nicz­nym, który roz­wi­nął się w Euro­pie po II woj­nie świa­to­wej. Szybko roz­prze­strze­nił się na cały świat, swoje apo­geum osią­ga­jąc w latach 1960. W powszech­nej opi­nii uwa­żany jest dzi­siaj za ponury i nie­przy­ja­zny. Nie­któ­rzy twier­dzą, że naj­gor­sza w bru­ta­li­zmie była nazwa od początku nada­jąca mu pejo­ra­tywny wydźwięk. W połą­cze­niu z suro­wymi i cięż­kimi for­mami budyn­ków oraz wyeks­po­no­wa­nymi beto­no­wymi powierzch­niami spo­wo­do­wała, że archi­tek­turę bru­ta­li­styczną uznano za syno­nim brzy­doty. Czy bru­ta­lizm zasłu­żył na to miano? Czy jest rze­czy­wi­ście archi­tek­turą o bru­tal­nym cha­rak­te­rze? Czy dzieła tego nurtu mają jed­nak war­tość arty­styczną?

Aby odpo­wie­dzieć na powyż­sze pyta­nia trzeba sobie uświa­do­mić, że twór­com bru­ta­li­zmu nie cho­dziło o piękno w kla­sycz­nym zna­cze­niu. Mieli inne prio­ry­tety. Dążyli do archi­tek­tury cał­ko­wi­cie łamią­cej dotych­cza­sowe zasady kom­po­zy­cji i pro­por­cji. Cenili przede wszyst­kim prawdę, szcze­rość i obiek­ty­wizm w sto­sunku do rze­czy­wi­sto­ści – archi­tek­tura miała odpo­wia­dać aktu­al­nym warun­kom życia. W latach powo­jen­nych warunki te były bar­dzo trudne, co zna­la­zło odzwier­cie­dle­nie w pierw­szych bru­ta­li­stycz­nych budyn­kach o uprosz­czo­nych for­mach, z widoczną struk­turą kon­struk­cyjną, pozba­wio­nych jakie­go­kol­wiek wykoń­cze­nia. Z cza­sem budynki stały się bar­dziej eks­pre­syjne i monu­men­talne, gdyż miały odzwier­cie­dlać spo­łeczny roz­wój i postę­pu­jący dobro­byt. Bru­ta­lizm stał się nur­tem masyw­nych, udra­ma­ty­zo­wa­nych form. O sile ich wyrazu decy­do­wały rzeź­biar­skie kom­po­zy­cje cięż­kich brył i chro­po­wate, czę­sto pie­czo­ło­wi­cie opra­co­wy­wane fak­tury. Domi­no­wał beton, ale czę­sto sto­so­wano także cegłę. Bru­ta­li­ści zawsze trak­to­wali swoje budynki jak dzieła arty­styczne, a związki archi­tek­tury z awan­gar­do­wymi tren­dami w sztuce (malar­stwie, rzeź­bie, muzyce) leżą u pod­staw tego nurtu.
Trudno okre­ślić archi­tek­turę bru­ta­li­styczną jako piękną, ale z pew­no­ścią budzi ona emo­cje, bo taka wła­śnie miała być w zało­że­niach twór­ców – eks­pre­syjna i poru­sza­jąca. Obra­zują to przy­kłady bru­ta­li­stycz­nych budyn­ków z USA, Wiel­kiej Bry­ta­nii, Austrii, Tur­cji i Pol­ski, które zostaną przed­sta­wione pod­czas prelekcji.

Dr hab. Gabriela Świtek: „Beton i sztuka pamięci” – przed­mio­tem roz­wa­żań jest beton jako budu­lec archi­tek­tury moder­ni­stycz­nej, który dzięki swo­jej wytrzy­ma­ło­ści i pla­stycz­no­ści został wyko­rzy­stany w pro­jek­tach architektoniczno-rzeźbiarskich upa­mięt­nia­ją­cych wyda­rze­nia histo­ryczne. Beton, koja­rzony zazwy­czaj z moder­ni­styczną stan­da­ry­za­cją, nie jest mate­ria­łem „szla­chet­nym” – w prze­ci­wień­stwie do mar­muru czy gra­nitu, z któ­rych wyku­wano monu­menty. Szcze­gó­ło­wej inter­pre­ta­cji – uwy­pu­kla­ją­cej mate­rialną naturę beto­no­wych pomni­ków – zostaną pod­dane cztery euro­pej­skie reali­za­cje: Pomnik ofiar puczu Kappa w Weima­rze (Wal­ter Gro­pius, 1922), Mau­zo­leum Fosse Arde­atine w Rzy­mie (Mario Fio­ren­tino i Giu­seppe Peru­gini, 1949), Pomnik Holo­kau­stu na Juden­platz w Wied­niu (Rachel Whi­te­read, 1995–2000) oraz Pomnik Pomor­do­wa­nych Żydów Europy w Ber­li­nie (Peter Eisen­man, 1997–2005).

prof. dr hab. inż. arch. Andrzej Basi­sta – ur. w 1932 r. w Chorzowie, architekt, absolwent, Politechniki Krakowskiej, profesor eme­ry­to­wany Aka­de­mii Sztuk Pięk­nych w Kra­ko­wie. Wykła­dał także na Uni­wer­sy­te­cie w Bag­da­dzie (1968–72), tam też pra­co­wał w Mia­sto­pro­jek­cie Kra­ków i two­rzył Gene­ral Housing Pro­gram for Iraq (1972–78), wykła­dał także na Poli­tech­nice Poznańskiej, Politechnice Bia­ło­stoc­kiej i Wyż­szej Szkole Eko­lo­gii i Zarzą­dza­nia w War­sza­wie. Opu­bli­ko­wał wiele tek­stów i ksią­żek poświę­co­nych archi­tek­tu­rze, m.in.: Opo­wie­ści budyn­ków, Archi­tek­tura czte­rech kul­tur, PWN, 1995; Archi­tek­tura, Dla­czego jest jaka jest, Znak, 2000; Beto­nowe dzie­dzic­two, Archi­tek­tura w Pol­sce cza­sów komu­ni­zmu, 2001; Kom­po­zy­cja dzieła archi­tek­tury, Com­po­si­tion of a Work of Archi­tec­ture, Uni­ver­si­tas, 2006; Archi­tek­tura i war­to­ści, Archi­tec­ture and Values, Uni­ver­si­tas, 2009. Jest także współautorem, wraz z Andrze­jem Nowa­kow­skim, książki Jak czy­tać archi­tek­turę, Uni­ver­si­tas, 2012.

dr inż. arch. Woj­ciech Nie­brzy­dow­ski - adiunkt na Wydziale Archi­tek­tury Poli­tech­niki Bia­ło­stoc­kiej. Zaj­muje się teo­rią i histo­rią archi­tek­tury ubie­głego stu­le­cia oraz archi­tek­turą miesz­ka­niową i ergo­no­mią. Autor i współ­au­tor sześć­dzie­się­ciu publi­ka­cji nauko­wych, w tym wyda­nej w 2008 roku mono­gra­fii „Beton i żelbet a formy archi­tek­to­niczne XX wieku”. Od kilku lat pro­wa­dzi bada­nia nad bru­ta­li­zmem w archi­tek­tu­rze i pra­cuje nad mono­gra­fią doty­czącą tej problematyki.

dr hab. Gabriela Świtek - kie­row­nik Zakładu Teo­rii Sztuki w Insty­tu­cie Histo­rii Sztuki Uni­wer­sy­tetu War­szaw­skiego. Absol­wentka Wydziału Histo­rii Sztuki i Archi­tek­tury, Uni­ver­sity of Cam­bridge (PhD, 1999; MPhil, 1996). Autorka ksią­żek: Gry sztuki z archi­tek­turą. Nowo­cze­sne powi­no­wac­twa i współ­cze­sne inte­gra­cje (2013), Apo­rie archi­tek­tury (2012), Wri­ting on Frag­ments: Phi­lo­so­phy, Archi­tec­ture, and the Hori­zons of Moder­nity (2009). Kura­torka wystaw: Jaro­sław Koza­kie­wicz. Trans­fer (Pawi­lon Polo­nia, 10. Mię­dzy­na­ro­dowa Wystawa Archi­tek­tury w Wene­cji), Daniel Libe­skind. Fun­da­menty pamięci (Zachęta – Naro­dowa Gale­ria Sztuki, 2004). Główny obszar jej zain­te­re­so­wań to histo­ria i filo­zo­fia archi­tek­tury, meto­do­lo­gia histo­rii sztuki i archi­tek­tury oraz współ­cze­sna kul­tura wizualna.