BETON SZTUKA EKSPERYMENT
Konferencja
Muzeum Sztuki Nowoczesnej jest partnerem konferencji BETON SZTUKA EKSPERYMENT.
Program
Prof. dr hab. inż. arch. Andrzej Basista: „Beton, architektura, piękno” - od formuły Witruwiusza, przez antyczny Rzym do Le Corbusiera. Analiza wybranych dzieł: Alvaro Siza / pawilon Expo ‘98 w Lizbonie / muzeum w Santiago de Compostela / kościół w Marco de Canaveses, Maciej Nowicki, arena w Raleigh / William Pereira, budynek Transamerica w San Francisco / Moshe Safdie, Habitat w Montrealu / Eero Saarinen, Gateway Arch w St. Louis / Renzo Piano, the Shard w Londynie.
Wojciech Niebrzydowski, dr inż. arch.: „Brutalizm, niekoniecznie brutalny” – brutalizm był nurtem architektonicznym, który rozwinął się w Europie po II wojnie światowej. Szybko rozprzestrzenił się na cały świat, swoje apogeum osiągając w latach 1960. W powszechnej opinii uważany jest dzisiaj za ponury i nieprzyjazny. Niektórzy twierdzą, że najgorsza w brutalizmie była nazwa od początku nadająca mu pejoratywny wydźwięk. W połączeniu z surowymi i ciężkimi formami budynków oraz wyeksponowanymi betonowymi powierzchniami spowodowała, że architekturę brutalistyczną uznano za synonim brzydoty. Czy brutalizm zasłużył na to miano? Czy jest rzeczywiście architekturą o brutalnym charakterze? Czy dzieła tego nurtu mają jednak wartość artystyczną?
Aby odpowiedzieć na powyższe pytania trzeba sobie uświadomić, że twórcom brutalizmu nie chodziło o piękno w klasycznym znaczeniu. Mieli inne priorytety. Dążyli do architektury całkowicie łamiącej dotychczasowe zasady kompozycji i proporcji. Cenili przede wszystkim prawdę, szczerość i obiektywizm w stosunku do rzeczywistości – architektura miała odpowiadać aktualnym warunkom życia. W latach powojennych warunki te były bardzo trudne, co znalazło odzwierciedlenie w pierwszych brutalistycznych budynkach o uproszczonych formach, z widoczną strukturą konstrukcyjną, pozbawionych jakiegokolwiek wykończenia. Z czasem budynki stały się bardziej ekspresyjne i monumentalne, gdyż miały odzwierciedlać społeczny rozwój i postępujący dobrobyt. Brutalizm stał się nurtem masywnych, udramatyzowanych form. O sile ich wyrazu decydowały rzeźbiarskie kompozycje ciężkich brył i chropowate, często pieczołowicie opracowywane faktury. Dominował beton, ale często stosowano także cegłę. Brutaliści zawsze traktowali swoje budynki jak dzieła artystyczne, a związki architektury z awangardowymi trendami w sztuce (malarstwie, rzeźbie, muzyce) leżą u podstaw tego nurtu.
Trudno określić architekturę brutalistyczną jako piękną, ale z pewnością budzi ona emocje, bo taka właśnie miała być w założeniach twórców – ekspresyjna i poruszająca. Obrazują to przykłady brutalistycznych budynków z USA, Wielkiej Brytanii, Austrii, Turcji i Polski, które zostaną przedstawione podczas prelekcji.
Dr hab. Gabriela Świtek: „Beton i sztuka pamięci” – przedmiotem rozważań jest beton jako budulec architektury modernistycznej, który dzięki swojej wytrzymałości i plastyczności został wykorzystany w projektach architektoniczno-rzeźbiarskich upamiętniających wydarzenia historyczne. Beton, kojarzony zazwyczaj z modernistyczną standaryzacją, nie jest materiałem „szlachetnym” – w przeciwieństwie do marmuru czy granitu, z których wykuwano monumenty. Szczegółowej interpretacji – uwypuklającej materialną naturę betonowych pomników – zostaną poddane cztery europejskie realizacje: Pomnik ofiar puczu Kappa w Weimarze (Walter Gropius, 1922), Mauzoleum Fosse Ardeatine w Rzymie (Mario Fiorentino i Giuseppe Perugini, 1949), Pomnik Holokaustu na Judenplatz w Wiedniu (Rachel Whiteread, 1995–2000) oraz Pomnik Pomordowanych Żydów Europy w Berlinie (Peter Eisenman, 1997–2005).
prof. dr hab. inż. arch. Andrzej Basista – ur. w 1932 r. w Chorzowie, architekt, absolwent, Politechniki Krakowskiej, profesor emerytowany Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Wykładał także na Uniwersytecie w Bagdadzie (1968–72), tam też pracował w Miastoprojekcie Kraków i tworzył General Housing Program for Iraq (1972–78), wykładał także na Politechnice Poznańskiej, Politechnice Białostockiej i Wyższej Szkole Ekologii i Zarządzania w Warszawie. Opublikował wiele tekstów i książek poświęconych architekturze, m.in.: Opowieści budynków, Architektura czterech kultur, PWN, 1995; Architektura, Dlaczego jest jaka jest, Znak, 2000; Betonowe dziedzictwo, Architektura w Polsce czasów komunizmu, 2001; Kompozycja dzieła architektury, Composition of a Work of Architecture, Universitas, 2006; Architektura i wartości, Architecture and Values, Universitas, 2009. Jest także współautorem, wraz z Andrzejem Nowakowskim, książki Jak czytać architekturę, Universitas, 2012.
dr inż. arch. Wojciech Niebrzydowski - adiunkt na Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej. Zajmuje się teorią i historią architektury ubiegłego stulecia oraz architekturą mieszkaniową i ergonomią. Autor i współautor sześćdziesięciu publikacji naukowych, w tym wydanej w 2008 roku monografii „Beton i żelbet a formy architektoniczne XX wieku”. Od kilku lat prowadzi badania nad brutalizmem w architekturze i pracuje nad monografią dotyczącą tej problematyki.
dr hab. Gabriela Świtek - kierownik Zakładu Teorii Sztuki w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwentka Wydziału Historii Sztuki i Architektury, University of Cambridge (PhD, 1999; MPhil, 1996). Autorka książek: Gry sztuki z architekturą. Nowoczesne powinowactwa i współczesne integracje (2013), Aporie architektury (2012), Writing on Fragments: Philosophy, Architecture, and the Horizons of Modernity (2009). Kuratorka wystaw: Jarosław Kozakiewicz. Transfer (Pawilon Polonia, 10. Międzynarodowa Wystawa Architektury w Wenecji), Daniel Libeskind. Fundamenty pamięci (Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, 2004). Główny obszar jej zainteresowań to historia i filozofia architektury, metodologia historii sztuki i architektury oraz współczesna kultura wizualna.