Dla szkół ponadgimnazjalnych

W ramach bieżących wystaw Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie proponujemy następujące tematy lekcji dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych.

1.Obroty rzeczy. Rzeźba i eksperyment w sztuce współczesnej

Nazwa spotkania nawiązuje do tytułu tomiku Mirona Białoszewskiego i zawartej w nim filozofii codzienności, docierającej do niezwykłego świata opatrzonych przedmiotów. Z tej perspektywy przyjrzymy się eksperymentom rzeźbiarzy, którzy w repertuar swojej sztuki włączają pozornie tylko prozaiczne rzeczy i „biedne” materiały. Jednocześnie sięgniemy pamięcią do dziedzictwa XX-wiecznych awangard i momentu zmiany tradycyjnego myślenia o rzeźbie. Ponadto, podczas „warsztatu uważnego patrzenia”, uczniowie będą mieli okazję zmierzyć się z opisem i analizą formalną dzieła sztuki.

2. Dzieło sztuki jako źródło historyczne: świadectwo, pamięć, interpretacja

W jaki sposób sztuka staje się dla nas źródłem wiedzy o przeszłości? Narracje artystyczne nie tylko upamiętniają rozmaite wydarzenia, ale też podejmują trud interpretowania i krytycznego przyglądania się narracjom historycznym. Wypowiedzi artystyczne same powstają w określonym czasie i przestrzeni historycznej, przez co odbiorca niejednokrotnie staje przed wyzwaniem dotarcia do kontekstu oglądanych prac. Podczas lekcji przyjrzymy się kilku dziełom, starając się wspólnie analizować i odkrywać czynniki zewnętrze związane z danym obiektem kultury.

3. Wokół Formy Otwartej – Oskar Hansen i spadkobiercy jego idei

Architekt-wizjoner, idealista i wspaniały dydaktyk. Bez Oskara Hansena i jego koncepcji nie sposób wyobrazić sobie polskiej historii sztuki. Wielu jego studentów kontynuowało ideę Formy Otwartej, tak jak dzisiaj wielu współczesnych artystów odnosi się do pozostawionego dziedzictwa, zarówno materialnego, jak i teoretycznego. Podczas lekcji uczniowie zapoznają się z działalnością Hansena oraz pracami, które do niej nawiązują. Nie zabraknie również praktycznych ćwiczeń, mających na celu zrozumienie Formy Otwartej, będącej alternatywną formą komunikacji.

4. Wykluczeni i buntownicy – artystyczne narracje z marginesu i o marginesie

Szaleńcy, odmieńcy czy prawdziwi geniusze? W świecie sztuki nie trudno o twórców, którzy nie przystawali do norm społecznych we współczesnych im czasach. Trzeba jednak pamiętać, że wykluczenia nie odnoszą się tylko do niepoprawnych artystów, ale związane są przede wszystkim z płcią, rasą, religią i narodowością. Obok tych wszystkich, od których odwrócona została społeczna uwaga, są jeszcze tacy, którzy jawnie buntują się przeciwko zastanemu porządkowi świata i władzy. Ich pomysły i wyobrażenia świata często są ciekawe, a jednak muszą zapłacić za nie cenę bycia w izolacji. Lekcja poświęcona będzie właśnie tym, którzy widzą z marginesów znacznie więcej. Będziemy rozmawiać o tym, kto i dlaczego jest w danym porządku świata pożądany, a kto nie powinien mieć prawa do głosu.

5. Czego szuka sztuka, czyli artyści eksperymentatorzy

Czym byłaby sztuka bez odrobiny ryzyka? Wiek XX przyniósł rewolucję naukowo-techniczną, która ma swój wydźwięk również w podejściu artystów do twórczości – nieodłącznym jej elementem stał się eksperyment. Podczas lekcji poznamy prace twórców, dla których szczególną wartość miały poszukiwania nowatorskich rozwiązań – zarówno technicznych, jak i koncepcyjnych.

6. Kim jest Inny? Sztuka wobec różnic etnicznych, płciowych i religijnych

Jednym z najważniejszych tematów, poruszanych na wystawie kolekcji, jest emancypacja. Zainteresowani tym, co powszechnie uważane jest za „inne”, „obce”, „w kontrze”; współcześni artyści bohaterami swoich realizacji czynią podmioty marginalizowane w powszechnej narracji historycznej czy społecznej. Analizując prace z kolekcji zastanowimy się, w jaki sposób sztuka stara się na nowo zdefiniować pojęcie płci, rodziny, religii, rasy, narodu – i czy może ona zmienić nasze podejście do Innego.

7. Etniczność, przynależność, tożsamość. Jak sztuka współczesna definiuje nasze miejsce w świecie?

Omówienie dzieł, zajmujących się problematyką pochodzenia, miejsca i poczucia przynależności do danej grupy. Interesować nas będą napięcia lokalne-globalne oraz kwestia sposobu mówienia o człowieku w perspektywie procesów globalizacji. Uczniowie będą mieli także okazję poznać artystów z dotąd „egzotycznych” dla „zachodniocentrycznej” historii sztuki miejsc.

8. Negocjacje i mediacje – sztuka w obszarze działań wspólnotowych

Sztuka współczesna kwestionuje modernistyczny mit artysty wyizolowanego w swojej pracowni. Dziś twórca inicjuje przestrzeń dialogu społecznego, którego głównym składnikiem często staje się bezpośrednie uczestnictwo odbiorcy. Na lekcji uczniowie poznają zatem nie tylko przykłady współpracy między artystami, ale i strategie poszerzania pola sztuki, oddawania głosu marginalizowanym społecznie grupom.

9. Czym jest współczesność, kim jest człowiek współczesny?

Od początków artystycznej aktywności człowieka, jedną z głównych jej funkcji jest obrazowanie oraz krytyczna analiza realiów, w których powstaje. Analizując dzieła sztuki można prześledzić zmiany w wyglądzie danej epoki oraz jej recepcji. Opierając się na różnorodnych punktach widzenia artystów, postaramy się zdefiniować termin współczesności. Zastanowimy się, jak współczesny świat warunkuje działania artystyczne oraz jakie diagnozy stawiają twórcy dzisiejszemu społeczeństwu.

10. Poza centrami. Lokalność, miejsce i podróż jako temat oraz geneza sztuki

Podczas lekcji uczniowie zapoznają się z dziełami inspirowanymi pozamiejskimi ośrodkami, którym niesłusznie nadaje się pejoratywny status „prowincji”. Jednym z celów zajęć jest podważenie hierarchizujących podziałów: wieś-miasto oraz centrum-peryferie. Udamy się w podróż do miejsc, które nie tylko ukształtowały wizje twórcze poszczególnych artystów, ale niejednokrotnie stają się także obszarem ich działania, aktywizującego lokalną społeczność. Owe miejsca na mapie twórczo zestawimy z obszarami mentalnymi – obrazami przestrzeni kreowanymi w naszej wyobraźni.

11. Gry sztuki z architekturą

Gdzieś na styku pomiędzy rzeźbą, instalacją a aranżacją przestrzeni (kolorem, formą, motywami architektury) kształtują swoją wypowiedź artyści uwrażliwieni na
przenikanie się tych elementów. Ich prace często mówią o związkach sztuki i architektury, wpływie przestrzeni na kształt życia, strategiach ekspozycji czy budowania sceny, na której pokazuje się życie i jego procesy.