Kolekcja

„Trumna Malewicza” to praca Elżbiety i Emila Cieślarów z czerwca 1979 roku. Zrealizowana w formie happeningu interwencja artystyczna poległa na niesieniu przez rosyjskich dysydentów i francuskich intelektualistów obiektu-trumny do Centrum Pompidou w Paryżu, w trakcie trwającej tam kapitalistyczno-komunistycznej wystawy „Paryż - Moskwa”. Trumnę poprzedzała kopia obrazu Malewicza „Czarny kwadrat”, na której odwrocie widniał napis: „Tu spoczywa awangarda rosyjska zamordowana przez sowiecki socjalizm”. Trumna została złożona w przestrzeni wystawy przed Wieżą Tatlina, czyli ikoniczną pracą rosyjskiego konstruktywizmu autorstwa Władimira Tatlina. Siła i sens manifestacji Cieślarów wynikała z kontekstu sytuacji. Praca pary emigrantów z Polski zaatakowała bezpośrednio politykę kulturalną oraz zakłamanie dwóch państw z wrogich sobie obozów politycznych oddzielonych Żelazną Kurtyną. Związek Radziecki uznawał sztukę awangardową za dekadencką, jednocześnie chroniąc jej wytwory „na eksport”, a świadoma tego Francja pobłażała sowieckiej obłudzie. Podziw publiczności na wystawie w Paryżu był dla władz sowieckich uznaniem za „wspaniałomyślność” imperium. W tej sytuacji emigranci i dysydenci użyli symbolu śmierci, przestrzegając przed niebezpieczeństwem historycznego kłamstwa. „Trumna Malewicza” była jednocześnie świadectwem wspólnoty świata ludzi wolnych: polskich emigrantów, rosyjskich opozycjonistów i francuskich intelektualistów, którzy nie dali się uwieść ideologii komunizmu. Na koniec swoistej pielgrzymki sztuki trumna została zaniesiona do paryskiej Galerii Ghislain Mollet-Vieville, gdzie przez kilka dni była wystawiona na publiczny pokaz, co było ironicznym gestem naśladowczym publicznych wystawień trumien zmarłych przywódców państwowych w ZSRR. „Trumna Malewicza” została sprzedana na publicznej licytacji w październiku 1979 roku za sumę 800 franków. Gest wystawienia na sprzedaż symbolu łamania praw człowieka i oczekiwanie zapłaty artyści uznali za utopię najwyższego stopnia. „Trumna Malewicza” składa się z dwóch części. Pierwsza to obiekt będący autorską rekonstrukcją trumny, wykonany w 1993 roku. Druga część pracy to 8 oryginalnych plansz z 1979 roku przedstawiających czarno-białe, kolorowe oraz negatywowe fotografie z procesji trumny do Centrum Pompidou, wizerunek trumny wystawionej w galerii oraz „reklamę” publicznej licytacji obiektu.